Willa Pod Bocianem w Pruszkowie wpisana do rejestru zabytków

środa, 04 grudnia 2019 15:34

Podjąłem decyzję o wpisie do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego wilii pod Bocianem, wraz z terenem posesji, położonej przy ul. Kraszewskiego 18 w Pruszkowie, z uwagi na zachowane wartości artystyczne i historyczne.

Willę Pod Bocianem wzniesiono w latach 30. XX w. dla Anieli i Karola Siemiatyczów (dawny numer 23). Karol Siemiatycz, obywatel pochodzenia żydowskiego, był wówczas głównym księgowym Pruszkowskiej Fabryki Ultramaryny Sommer i Nower Sp. Akc. W okresie okupacji niemieckiej budynek willi Pod Bocianem przejęła na swoją siedzibę niemiecka Policja Porządkowa (Ordnungspolizei, w skrócie Orpo), formacja wymuszająca realizację polityki okupacyjnej w mieście. Wówczas też częściowo przebudowano wnętrza obiektu. W budynku odbywały się przesłuchania, w piwnicach urządzono cele więzienne, na terenie posesji oraz w pobliskim parku przeprowadzano egzekucje. Po wyzwoleniu miasta z okupacji niemieckiej budynek zajęło NKWD, a od kwietnia 1945 r. Komitet Miejski PPR. Po 1989 r. nieruchomość została zwrócona spadkobiercom dawnych właścicieli, którzy odsprzedali ją miastu.

Wolnostojąca Willa znajduje się w tylnej części prostokątnej, ogrodzonej posesji. Budynek założony jest na rzucie prostokąta. Kompozycja bryły budynku jest zwarta, asymetryczna, zróżnicowana ryzalitami i tarasami, złożona z 3-kondygnacyjnej partii centralnej i 2-kondygnacyjnych partii bocznych z niską partią poddasza doświetloną niewielkimi oknami. W budynku zachował się oryginalny wystrój wnętrz w postaci półkolumn flankujących wysokie okno w reprezentacyjnej klatce schodowej oraz ujmujących wnęki umieszczone we frontowym półokrągłym ryzalicie, drzwi dwuskrzydłowych wewnętrznych i prowadzących na narożny taras oraz wystroju klatek schodowych. Stolarka okien i część drzwi jest współczesna. Reprezentacyjna klatka schodowa wyposażona została w ramowo-płycinową dekorację sufitu, komplet wysokich drewnianych drzwi dwuskrzydłowych ramowo płycinowych, drewniane lamperie ramowo-płycinowe.

Dom mieszkalny rodziny Siemiatyczów prezentuje wartości historyczne jako doskonale zachowany przykład willi miejskiej z okresu dwudziestolecia międzywojennego na terenie Pruszkowa, cenny relikt zagospodarowania miasta pochodzący z fazy jego dynamicznej zabudowy oraz świadectwo reprezentacyjnego charakteru jego najstarszej części. Tym samym obiekt upamiętnia również przemiany społeczne i urbanistyczne, które ukształtowały charakter miejscowości. O wartości historycznej obiektu świadczy również fakt, iż była ona własnością znanej na terenie Pruszkowa rodziny, wywłaszczonej przez władze okupacyjne, w czasie II wojny światowej w budynku mieściło się niemieckie więzienie, a następnie katownia NKWD. Tym samym willa stanowi jeden z dowodów zbrodni dokonywanych na Polakach przez władze reżimów totalitarnych. Budynek wyróżnia się ponadto wysokimi walorami architektonicznymi, na które składają się m.in. addycyjnie zakomponowana bryła urozmaicona ryzalitami, tarasem i balkonami, wykończona prostym, eleganckim detalem architektonicznym. Budynek wraz z terenem posesji stanowi dobrze zachowany przykład modernistycznej reprezentacyjnej willi miejskiej zakomponowanej w otoczeniu zieleni. Na indywidualny walor artystyczny obiektu składa się ponadto repertuar motywów zdobniczych charakterystycznych dla polskiego modernizmu okresu międzywojennego: relingowe balustrady balkonów, okrągłe okienka, motyw ramowo-płycinowy powtórzony w lamperiach, dekoracji sufitu na klatce schodowej i dekoracji drzwi, dekorowane żłobieniami balustrady schodów.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków