Dekoracja sgraffitowa budynku przy ul. Bednarskiej 11 w Warszawie wpisana do rejestru zabytków

poniedziałek, 09 grudnia 2019 16:24

Podjąłem decyzję o wpisie do rejestru zabytków ruchomych województwa mazowieckiego dwóch kompozycji sgraffitowych pt.: „Stara i Nowa Warszawa”, wykonanych w 1952 r., według projektu Jana Seweryna Sokołowskiego przy współpracy Zofii Czarnockiej-Kowalskiej, usytuowanych na północnej elewacji budynku położonego przy ul. Bednarskiej 11 w Warszawie, z uwagi na zachowane wartości artystyczne, historyczne i naukowe oraz zły stan zachowania wymagający podjęcia pilnych prac konserwatorskich.

Budynek, na którym wykonane zostały dekoracje sgraffitowe powstał w latach 1950-52, według projektu inż. Lecha Załęskiego. Autorami powyższej dekoracji architektonicznej są wybitni artyści związani ze środowiskiem warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych (ASP) i czynnie uczestniczący w odbudowie Stolicy - Jan Sokołowski oraz Zofia Czarnocka-Kowalska. Oboje należeli do twórców kształtujących plastyczny charakter odbudowanych po zniszczeniach wojennych Mariensztatu oraz kamienic Starego i Nowego Miasta.

Obie kompozycje mają układ pasowy. W górnej strefie umiejscowione są stylizowane panoramy Warszawy - historycznej oraz współczesnej. Poniżej jest widoczny pas rzeki, po której żeglują jednostki pływające, charakterystyczne dla danego okresu. Panorama miasta wraz z Wisłą oddzielona jest w obu kwaterach od niższej strefy stylizowaną zgeometryzowaną banderolą z nazwą miasta (łacińską „VARSOVIA” i polską „WARSZAWA”). W dolnym pasie znajdują się sceny rodzajowe ukazujące rzemieślników i robotników przy pracy. Obrazy zwieńczone są wizerunkami tarczy herbowej Warszawy w przedstawieniem ikonograficznym Syreny w formach historycznych oraz współczesnych. Kolorystyka omawianych przedstawień utrzymana jest w gamie czerni, brązu i beżu. Obie dekoracje wymagają obecnie pilnych prac konserwatorskich i rekonstrukcji uszkodzonych płaszczyzn, zwłaszcza kwatera Nowa Warszawa (zachowały się projekty obu kwater autorstwa Jana Sokołowskiego).

Przedmiotowe kompozycje z elewacji gmachu przy ulicy Bednarskiej 11 są cennym przykładem dekoracji architektonicznej początku lat 50. XX. Stanowią integralny element wystroju obecnego budynku szkoły (dawniej Domu Towarowego). Wpisane są one w artykulację elewacji budynku należącego do zespołu budowlanego osiedla Mariensztat, które było projektowane w spójny sposób, zarówno pod względem urbanistycznym i architektonicznym, jak i plastycznym. Są to jedne z bardziej rozbudowanych treściowo i kompozycyjnie sgraffit powojennych powstałych na terenie Warszawy. Cechuje je wysoka jakość plastyczna. Jako element założenia Mariensztatu oraz przykład plastyki doby socrealizmu posiadają także wartości historyczne. Treść sgraffit odpowiadała założeniom obowiązującego od 1949 roku stylu realizmu socjalistycznego. Tematyka ówczesnych realizacji miała dotyczyć - jak w przedmiotowych kompozycjach - ludzkiej pracy, natomiast w formie dzieła miały odwoływać się do realizmu oraz tradycyjnej formy malarstwa historycznego – w tym wypadku także grafiki. Omawiane przedstawienia posiadają ponadto niezaprzeczalne wartości naukowe. Pozwalają prowadzić badania samej techniki tworzenia tej formy dekoracji architektonicznej, rozwiązań technologicznych i materiałowych. Stanowią ponadto przyczynek do badań nad polską sztuką dekoracyjną i zdobnictwem architektonicznym tego okresu. Wartości naukowe tych realizacji wiążą się także z autorami dekoracji - czołowymi artystami działającymi w okresie powojennym w ramach stylu socrealistycznego, zachowującymi przy tym wysoki poziom artystyczny i oryginalność koncepcji.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków