Park Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego wpisany do rejestru zabytków

poniedziałek, 24 lutego 2020 14:05

Podjąłem decyzję o wpisie do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego parku Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, założonego w latach 20. XX w., znajdującego się w Warszawie w obrębie ulic Rakowiecka, Al. Niepodległości, G. Bruna, wraz ze strefą otoczenia, z uwagi na zachowane wartości historyczne, artystyczne i naukowe.

Początki założenia przestrzennego Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego przy ul. Rakowieckiej sięgają 1921 r., kiedy to decyzją Sejmu RP uczelnia otrzymała 11 hektarów ziemi na terenie Pola Mokotowskiego. Tereny te stanowiły historycznie fragment tzw. Mokotowskiego Wojennego Pola, na którym w XIX w. stacjonowały wojska carskie. Historia samej uczelni związana jest Instytutem Agronomicznym w Marymoncie założonym w 1916 r. i jako taka SGGW jest najstarszą rolniczą szkołą wyższą w Polsce i czwartą tego typu uczelnią w Europie. W 1918 r. na bazie instytucji powołano Królewsko-Polską Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego nazwaną po odzyskaniu niepodległości Szkołą Główną Gospodarstwa Wiejskiego, rok później uczelnię upaństwowiono. Dzięki środkom finansowym zagwarantowanym przez Sejm RP w 1929 r. oddano do użytku pierwszy budynek uczelni wzdłuż ul. Rakowieckiej, przed 1939 r. wzniesiono kolejny po jego wschodniej stronie, a w latach 50. XX w. trzeci zamykający pierzę wzdłuż ul. Rakowieckiej. Wszystkie istnieją do dnia dzisiejszego.

Jednym z głównych elementów całego założenia przestrzennego był niewielki park o funkcjach naukowo-dydaktycznych, położony po północnej stronie reprezentacyjnych budynków frontowych, określany również jako ogród dendrologiczno-systematyczny bądź arboretum. Zagospodarowanie terenów zieleni powierzono Zakładowi Botaniki Ogólnej SGGW, a pracami kierował botanik prof. Seweryn Dziubałtowski. W okresie II wojny światowej na terenie SGGW toczyły się zacięte walki w okresie Powstania Warszawskiego. Sam park ucierpiał w niewielkim stopniu, zniszczeniom uległy natomiast zabudowania w otoczeniu parku; pawilon po wschodniej stronie i budynki gospodarcze od strony południowej.

Zdaniem MWKZ park posiada wartości historyczne jako element zagospodarowania kampusu SGGW, najstarszej i jednej z najważniejszych w kraju uczelni o charakterze przyrodniczo badawczym. Obiekt parkowy towarzyszy szkole od momentu jej lokalizacji na terenie Pola Mokotowskiego, a przez dziesięciolecia stanowił ważne uzupełnienie jej programu dydaktycznego oraz przedmiot troski i badań kilku pokoleń przyrodników i dendrologów. Nie bez znaczenie jest fakt, iż w kompozycje parku włączony został najstarszy drzewostan pochodzący z okresu funkcjonowania na tym terenie Mokotowskiego Wojennego Pola. Powiększenie parku od strony zachodniej jest natomiast świadectwem rozwoju przestrzennego uczelni w okresie powojennym. Park wiąże się nie tylko z dziejami SGGW jako instytucji, ale też wybitnymi osobistościami, do których bez wątpienia zaliczyć należy osobę prof. Seweryna Dziubałtowskiego, wybitnego dendrologa i przyrodnika o międzynarodowej sławie i ogromnym dorobku naukowym.

Park reprezentuje również wartości naukowe, zarówno jako przedmiot badań historii uczelni i przemian przestrzennych Mokotowa, ale też jako arboretum skupiające na swoim terenie rzadką i cenną kolekcję drzew. Jest to jeden z cenniejszych historycznych ogrodów na terenie Warszawy pod względem różnorodności zgromadzonego drzewostanu, jego zróżnicowania kompozycyjnego oraz gatunkowego. Obiektami o porównywalnej wartości był ogród farmakognostyczny Wydziału Lekarskiego UW (nieistniejący) oraz obecnie ogród botaniczny UW na terenie Łazienek Królewskich. Tym samym park SGGW posiada ogromną wartość naukową jako obiekt dydaktyczny towarzyszący uczelni przyrodniczej i jeden z nielicznych tego typu obiektów ocalałych na terenie Warszawy.

Park posiada też walory artystyczne jako dzieło architektury krajobrazu. Zaplanowano w nim szereg wnętrz warunkujących zróżnicowany dostęp światła i otwierających określone sekwencje widokowe. Swobodnie prowadzony układ dróg zapewniał z jednej strony możliwość optymalnego dostępu do poszczególnych części kolekcji (m.in. w celach pielęgnacji), a z drugiej – tworzył dogodne trasy do spacerów dydaktycznych i pokazowych zajęć terenowych dla studentów SGGW. Kompozycja roślinna opierała się na klasycznych formach przestrzennych, takich jak solitery, grupy (różnej konstrukcji), regularne szpalery i układy alejowe. Takie zróżnicowane rozmieszczenie drzew i krzewów pozwalało nie tylko na zapoznawanie się z materiałem roślinnym, ale także poznawanie w pewnym zakresie ich specyfiki siedliskowej. W części centralnej usytuowano niewielki nieregularny zbiornik wodny, co umożliwiło zaaranżowanie zgrupowania roślin o podobnych wymaganiach siedliskowych. Park posiada również wartości artystyczne jako element zagospodarowania zespołu budowlanego SGGW – stanowi element kompozycji historycznego kampusu szkoły oraz jego ważny komponent przyrodniczy. Zabudowa zlokalizowana wzdłuż ul. Rakowieckiej pozostaje w relacjach przestrzennych i kompozycyjnych z terenem parku, a on sam stanowi element historyczny organizujący okoliczną siatkę ulic oraz zabudowę mieszkaniową.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków