Budynek stajni dawnego folwarku Moczydło wpisany do rejestru zabytków

poniedziałek, 02 marca 2020 16:35

Podjąłem decyzję o wpisie do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego budynku stajni dawnego folwarku Moczydło, położonego w Warszawie u zbiegu ulic Moczydłowskiej i Gminnej (dzielnica Ursynów), z uwagi na zachowane wartości historyczne i artystyczne.

Wieś Moczydło należała w 1528 r. do parafii św. Katarzyny na Służewie. Wchodziła w skład służewskich dóbr rodziny Dąbrowskich. W latach 20 XVIII w. kompleks służewski został zakupiony przez Elżbietę z Lubomirskich Sieniawską wraz z innymi majątkami otaczającymi Wilanów. Przypuszczalnie to wtedy założono folwark i oddano go w dzierżawę, podobnie jak inne wchodzące w skład klucza wilanowskiego. W źródłach archiwalnych folwark wspominany jest stosunkowo rzadko. Archiwum Gospodarcze Wilanowskie wzmiankuje w 1820 r. w folwarku Moczydło prace adaptacyjne stodoły na holendernię i wystawienie stodoły z owczarnią. Wcześniej na terenie folwarku wystawiono stodołę i owczarnię w konstrukcji zrębowej, owczarnię w konstrukcji słupowej, chlewy, kurniki, cielętnik. Na terenie znajdował się murowany i kryty gontem budynek dla służby.

W XIX w. gospodarka folwarku ewoluowała w kierunku hodowli koni. Prawdopodobnie wówczas powstał budynek stajni objęty wpisem do rejestru zabytków. W 1879 r. Moczydłów wydzierżawił od rodziny Potockich-Branickich hr. Ludwik Krasiński, na ziemiach Królestwa Polskiego jeden z prekursorów hodowli koni. który przeniósł tu swoją stadninę treningową. Na terenie folwarku stanęły murowane stajnie, maneż, budynki mieszkalne dla pracowników. Po śmierci hr. Krasińskiego (1885 r.) zlikwidowano stajnię wyścigową na Moczydle.

Na przełomie XIX i XX w. teren przeszedł w ręce ordynata Maurycego Zamoyskiego, następnie warszawskiego Towarzystwa Wyścigów Konnych, które założyło tu stajnię publiczną pod kierunkiem trenera Konstantego Cetnerskiego. Folwark wraz z otaczającymi łąkami moczydłowskimi stał się zapleczem gospodarczym dla toru wyścigowego na Polu Mokotowskim, a od 1938 r. dla nowo powstałego toru na Służewcu, a także miejscem nauki jazdy. Tuż przed I wojną światową na Moczydle znajdowała się także stajnia należąca do rosyjskiego przemysłowca naftowego, Ludwika Mantaszewa. Po I wojnie majątek wydzierżawił Michał Róg. Po jego śmierci w 1937 r. majątek Moczydłowski został rozprzedany, a zaplecze hippiczne Warszawy przeniosło się w pobliże otwartego w 1938 r. toru na Służewcu. Po II wojnie teren upaństwowiono zakładając PGR Moczydło w zespole PGR Wilanów. W tym okresie budynek stajni dalej pełnił swoją pierwotną funkcję (plan sytuacyjny PGR Moczydło z 1954 r. w Archiwum Biura Organizacji Urzędu m.st. Warszawy). W 1951 r. Ursynów włączono w granice Warszawy. W 1956 r. teren przekazano w zarząd Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Od tej pory pozostałości folwarku zmieniały swoje przeznaczenie, popadały w ruinę i w miarę rozwoju Ursynowa, Natolina i Kabat zostały rozebrane, a począwszy od poł. lat 80. stopniowo zabudowane osiedlami mieszkaniowymi. Obecnie jedynym śladem dawnego folwarku Moczydło jest przedmiotowa stajnia.

Obiekt posiada przede wszystkim wartość historyczną jako ostatni zachowany relikt zabudowy dawnego folwarku Moczydło, należącego od lat 20 XVIII w. do klucza dóbr wilanowskich. Bogata historia majątku sięgająca XVIII w. związana jest z szeregiem zasłużonych dla historii Warszawy osób m.in. Elżbietą z Lubomirskich Sieniawską, rodziną Potockich i Branickich oraz Ludwikiem Krasińskim. Elementy zagospodarowania dawnego folwarku zostały z biegiem czasu całkowicie zatarte, a jedyne materialne świadectwo jego istnienia stanowi dziś przedmiotowy budynek. Ponadto w kontekście dzielnicy Ursynów obiekt jest rzadkim i jednym z najstarszych śladów jej pierwotnego zagospodarowania - sprzed epoki urbanizacji i włączenia w granice miejskie. W szerszej skali obiekt posiada też wartość jako przykład nielicznie zachowanego w graniach Warszawy budownictwa folwarcznego, na tle którego wyróżnia się jakością wykonania i solidnością murowanej konstrukcji. Na walory artystyczne budynku składa się zachowany ceglany detal architektoniczny, dekoracyjna forma sklepień, artykulacja elewacji (m.in. pilastry, łuki okienne, ceglane parapety). Pomimo zniszczenia więźby dachowej wraz z pokryciem, wciąż czytelna jest pierwotna bryła i konstrukcja budynku, elementy artykulacji architektonicznej oraz układ przestrzenny, tym samym budynek wciąż stanowi cenny relikt historii podwarszawskich dóbr ziemskich oraz ziemiańskich tradycji na terenie Mazowsza.

Decyzja wpisu do rejestru zabytków jest ostateczna, strony postępowania nie wniosły od niej odwołania w ustawowo przewidzianym terminie.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków