Wiata kolejowa Warszawa Śródmieście WKD została wpisana do rejestru zabytków

wtorek, 04 sierpnia 2020 14:54

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego wiatę nad wejściem na perony przystanku Warszawa-Śródmieście WKD, wzniesioną w 1963 roku, według projektu Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka, położoną w Warszawie przy Al. Jerozolimskich 56, z uwagi na zachowane wartości artystyczne i naukowe.

Śródmiejski przystanek stanowił stację końcową na trasie Warszawskiej Kolei Dojazdowej, dawniej Elektrycznej Kolei Dojazdowej, uruchomionej w 1927 roku przez spółkę „Siła i Światło” S.A., łączącej Grodzisk Mazowiecki i Milanówek z centrum stolicy. Powstanie stacji w obecnej lokalizacji tj. u zbiegu Al. Jerozolimskich z Al. Jana Pawła II związane było z przebudową i modernizacją kolei dojazdowej i warszawskiego węzła kolejowego w okresie powojennym. W 1951 roku upaństwowioną spółkę EKD przemianowano na Warszawską Kolej Dojazdową, opracowując następnie nowy przebieg miejskiego odcinka linii na terenie Warszawy, włączonego w wykop linii średnicowej wzdłuż Al. Jerozolimskich.

Zejścia na peron przystanku, usytuowanego poniżej poziomu ulicy, osłonięte zostały charakterystyczną parą wiat. Oddalone od siebie obiekty stanowiły jedyne elementy akcentujące zejścia na peron z poziomu Alej Jerozolimskich. Obecnie przetrwała jedynie wschodnia z dwu istniejących pierwotnie wiat (mniejsze przekrycie zachodnie uległo rozbiórce ok. 1993 roku wraz z budową budynku biurowo-usługowego przy Al. Jerozolimskich 56C, do którego przeniesiono zejście na peron kolejki).

Wiata nad zejściem do stacji kolejki WKD stanowi efektowne i zarazem funkcjonalne zwieńczenie dwukondygnacyjnej struktury przystanku, będąc jednocześnie jego najbardziej wartościowym architektonicznie elementem, tworzącym w przestrzeni miejskiej wyrazisty akcent. Dynamiczne formy zadaszenia dodatkowo podkreślone zostały przez urozmaicone asymetryczne linie podpór. Dzięki miękkim krzywiznom betonowej łupiny obiekt zyskał indywidualną ekspresyjną formę o wysokich walorach architektonicznych. Wiata jako dzieło powojennego modernizmu stanowi reprezentatywny przykład estetyki lat 60. XX w., dokumentując zarazem dorobek twórczy Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka, głównych projektantów architektury kolejowej Warszawy lat powojennych. Sam charakter konstrukcji, podobnie jak innych, równolegle wznoszonych zadaszeń przystankowych linii średnicowej, opierał się na spopularyzowanych w l. 50 XX w. cienkościennych strukturach łupinowych, które stanowiły wówczas dla rodzimych konstruktorów technologiczne wyzwanie. Z tego względu wiata jest obiektem o wysokich wartościach naukowych, będąc przejawem ówczesnej myśli technologicznej. Wpisana do rejestru zabytków wiata stanowi jedno z dwóch pierwotnie wzniesionych zadaszeń, dlatego zachowanie i właściwa konserwacja obiektu, będącego jedynym dokumentem pierwotnej koncepcji architektonicznej całego przystanku, leży w interesie społecznym. Budowla dokumentuje ponadto rozwój Warszawskiej Kolei Dojazdowej, stanowiącej istotny element systemu połączeń aglomeracyjnych.