Kolejna praska kamienica trafiła do rejestru zabytków

poniedziałek, 29 marca 2021 10:47

Podjąłem decyzję o wpisie do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego kamienicy położonej w Warszawie przy ul. Okrzei 30 (budynku frontowego wraz z oficynami i terenem posesji) z uwagi na zachowane wartości artystyczne, historyczne i naukowe obiektu.

Kamienica zajmuje podłużną posesję o dawnym nr hipotecznym 389 przy ul. Okrzei, dawniej Brukowej. Na terenie posesji w pierwszej kolejności pojawiły się zabudowania drewniane, a murowane obiekty powstawały etapami począwszy od ok. 1879-1880 r., gdy wzniesiono dwukondygnacyjną oficynę wschodnią. Przed 1897 r. powstało skrzydło zachodnie i tylne, a następnie, prawdopodobnie ok. 1900 r. wzniesiono trzypiętrowy dom frontowy z bocznymi segmentami. Od lat 60. XIX w. właścicielem nieruchomości był Izaak Wajchenberg, a ok. 1896-1897 r. nabył ją Berek Finkelstejn. W aktach archiwalnych odnotowano kolejnych szybko zmieniających się właścicieli posesji m.in. Piotra Górskiego, Feliksa Dobrowolskiego, małż. Kamińskich, a następnie Jankiela Gutgelda, Chaskiela Merenholca i małż. Frajbaum oraz małż. Bryskier. Budynek zamieszkiwany był przed wojną głównie przez przedstawicieli społeczności żydowskiej, a według historycznych przekazów wewnątrz, podobnie jak w wielu innych kamienicach, funkcjonował dom modlitwy.

W budynku frontowym zachowały się elementy pierwotnego wykończenia głównych klatek schodowych. Najcenniejszy komponent stanowią drzwi do lokali o neobarokowym opracowaniu. Na bogatą dekorację snycerską składają się urozmaicone zdobienia płycin z heraldycznym układem orłów w segmentowych naczółkach wieńczących skrzydła. Wystroju dopełniają metalowe, skromnie zdobione balustrady oraz posadzki spoczników z lastrykowych płytek – we wschodniej klatce o gwiaździstym deseniu ujęte bordiurą z ornamentem sznurowym, w klatce zachodniej – biało-czarne, szachownicowe z podwójnymi bordiurami. Pozostałe segmenty kamienicy obsługuje łącznie pięć klatek schodowych o charakterze utylitarnym.

Kamienica, a zwłaszcza jej okazała część frontowa, będąc ważnym elementem przedwojennej tkanki miejskiej jednej z najstarszych ulic dzielnicy, dokumentuje okres najbardziej dynamicznego rozwoju budowlanego najstarszej części Pragi. Zabudowa posesji wznoszona etapami w l. ok. 1879-1900 stanowi wartościowy przykład budownictwa miejskiego Warszawy z II poł. XIX wieku z charakterystycznym zasobem rozwiązań przestrzennych, typowym dla domu czynszowego układem funkcjonalnym i zasobem rozwiązań materiałowych, konstrukcyjnych i wykończeniowych. Wieloletni proces inwestycyjny na posesji przy dawnej ul. Brukowej 30 ujawnia się w zróżnicowaniu charakteru, gabarytu i standardu zabudowań, które stopniowo na przestrzeni ok. 20 lat wypierały zabudowę drewnianą. Istotne walory wykazują zachowane komponenty wystroju domu frontowego, utrzymane w eklektycznej stylistyce przełomu XIX i XX w. Fasada kamienicy, mimo iż obecnie pozbawiona czytelnych cech stylistycznych, zachowała zarysy artykulacji, pozostałości ozdobnego zwieńczenia szczytu i charakterystyczne wykroje obramień okiennych, a ocalała dokumentacja fotograficzna może stanowić podstawę ewentualnej rekonstrukcji jej ogólnych rysów kompozycyjnych i komponentów składających się na stylistyczną tożsamość obiektu.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków