Dawna stacja Kolei Wilanowskiej została wpisana do rejestru zabytków

czwartek, 29 kwietnia 2021 13:40

Wpisałem do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego zabudowania dawnej stacji Kolei Wilanowskiej położone w Warszawie przy ul. S. Kostki Potockiego 31, dzielnica Wilanów, z uwagi na zachowane wartości artystyczne i historyczne obiektu.

Dzieje obiektu związane są z historią Kolei Wilanowskiej. Jej powstanie na początku lat 90. XIX w. związane było z coraz powszechniejszym wśród mieszkańców dużych miast trendem spędzania wolnego czasu w podmiejskich miejscowościach letniskowych. Kolej Wilanowska straciła na znaczeniu dopiero w 1937 roku, po uruchomieniu do Wilanowa miejskiego tramwaju elektrycznego. Od końca lat pięćdziesiątych XX wieku trasa kolejki wąskotorowej była jednak systematycznie skracana w związku z intensyfikującym się rozwojem transportu samochodowego. W 1971 roku linię na odcinku warszawskim całkowicie zlikwidowano.

Drewniane budynki stacyjne zlokalizowane wzdłuż trasy Kolei Wilanowskiej zostały w znacznym stopniu uszkodzone podczas I wojny światowej. Zadanie zaprojektowania nowych dworców na linii zlecono warszawskiemu architektowi Konstantemu Sylwinowi Jakimowiczowi. Zbudowany ok. 1926 roku budynek stacji Wilanów – podobnie jak pozostałe – posiadał pomieszczenie z kasami biletowymi, poczekalnię letnią oraz pomieszczenia i mieszkania dla pracowników. Budynek stacji przetrwał wojnę bez większych zniszczeń i nadal służył podróżnym do czasu likwidacji linii kolejowej. W latach 70. XX wieku w głównym budynku stacji zlokalizowano placówkę Poczty Polskiej, co wiązało się z częściowym przekształceniem jego wnętrza. W miejscu dawnych kas biletowych wprowadzono stanowiska pocztowe, pomieszczenia mieszkalne przekształcono na biurowe i magazynowe. Zachowano jednak zasadniczy podział na otwartą centralną część i mniejsze pomieszczenia w bocznych aneksach. Zaprojektowane w stylu Księstwa Warszawskiego wnętrza wykończone zostało kamiennymi płytami posadzkowymi oraz uzupełnione o kamienne obudowy grzejników ze stylizowanymi metalowymi kratami. Placówka pocztowa znajdowała się w budynku do 2016 roku, od tamtego czasu obiekt jest nieużytkowany.

Zabudowa dawnej stacji Kolei Wilanowskiej stanowi przykład dobrze zachowanej architektury użytkowej okresu dwudziestolecia międzywojennego na terenie Wilanowa. Kameralny charakter dawnej stacji obsługującej podmiejską linię kolejki wąskotorowej został umiejętnie wzbogacony o repertuar historyzujących rozwiązań stylistycznych nadających zabudowie reprezentacyjny charakter. Zasadnicza forma budynku nie uległa przekształceniom. Czytelny jest pierwotny styl budynku, będący potwierdzeniem jego wartości artystycznych, uwidaczniający się poprzez zastosowanie bocznych aneksów nawiązujących do alkierzy dworskich, wydatnego wielospadowego dachu krytego dachówką, artykulacji elewacji w postaci arkadowych nisz oraz poprzez zastosowanie klasycznego detalu architektonicznego. Budynek główny został harmonijnie uzupełniony o część gospodarczą i murowane ogrodzenie scalone stylistycznie poprzez zastosowanie jednorodnego kostiumu architektonicznego i motywu arkadowych nisz. We wnętrzu budynku zachowały się oryginalne elementy konstrukcyjne (drewniany strop belkowy) i dekoracyjne (fasety i rozety sufitowe), zaś pierwotna funkcja budynku dostrzegalna jest w zachowanej dyspozycji wnętrz z centralną otwartą przestrzenią dawnej poczekalni i mniejszymi pomieszczeniami w aneksach bocznych. Natomiast elementy wystroju wprowadzone w latach 70. XX w., na podstawie projektu adaptacji budynki na potrzeby poczty, zharmonizowane zostały z historycznym charakterem obiektu i stanowią obecnie jego cenne uzupełnienie (zarówno pod względem stylistyki jaki jakości zastosowanych materiałów oraz historyczne nawarstwienie.

Wartość historyczna obiektu przejawia się przede wszystkim w jego znaczeniu dla rozwoju przestrzennego Wilanowa. Zabudowania dawnej stacji jest jedną z niewielu materialnych pozostałości Kolei Wilanowskiej, która przed II wojną światową odgrywała znaczną rolę nie tylko komunikacyjną, ale także społeczno-gospodarczą. Budynki stacji dokumentują lokalizację dawnej linii kolejowej oraz lokalnego węzła komunikacyjnego w bliskości rezydencji wilanowskiej. Jednocześnie jest to jeden z niewielu obiektów użyteczności publicznej na terenie dzielnicy z pochodzący z okresu międzywojennego. Zabudowania dawnej stacji „Wilanów” stanowią również cenny dokument działalności projektowej architekta Konstantego Sylwina Jakimowicza.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków

< Poprzednia		Następna >