Willa Hel w Podkowie Leśnej została wpisana do rejestru zabytków

środa, 15 grudnia 2021 12:49

Wpisałem do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego budynek wielorodzinny –  
 Willę Hel, wzniesiony w latach 1932-1935, położony w Podkowie Leśnej przy ul. Jana Pawła II 29 wraz z terenem posesji, z uwagi na zachowane wartości artystyczne i historyczne obiektu. 

Willę Hel wzniesiono w latach 1932-1935 przy ówczesnej ul. Żółwińskiej. Projekt budynku datowany na 1932 rok został sporządzony dla małżeństwa Chila i Sary Nissencweigów, przedsiębiorców z Pruszkowa. Willa została wzniesiona na terenie Letniska Młochówek, rozparcelowanego w 1929 r., a następnie w 1933 r. przyłączonego do Podkowy Leśnej. Budynek powstał jako dom wielorodzinny. Na dwóch kondygnacjach urządzono łącznie cztery mieszkania o podobnym rozkładzie, każde zaopatrzone w taras i obsługiwane równocześnie przez dwie klatki schodowe. W l. 30 XX w. w willi Hel zamieszkał inż. Julian Koźmiński, polski inżynier elektryk, od 1936 r. dyrektor ds. sieci Elektrowni Miejskiej na Powiślu, komendant obrony elektrowni w czasie obrony stolicy we wrześniu 1939 roku, więziony następnie przy Al. Szucha. W 1939 r. inż. Koźmiński zawarł związek małżeński z Marią Kwaśniewską (II° voto Maleszewską), polską oszczepniczką, koszykarką, brązową medalistką Igrzysk Olimpijskich w Berlinie w rzucie oszczepem, odznaczoną Krzyżem Walecznych za pomoc rannym na Wybrzeżu Kościuszkowskim podczas wrześniowych bombardowań stolicy. Lekkoatletka przez cały okres okupacji, również po śmierci męża, przebywała w Podkowie Leśnej, pomagając potrzebującym i ukrywając w domu wiele osób prześladowanych, a po upadku powstania więźniów wyprowadzanych z obozu pruszkowskiego. Schronienie znaleźli tu m.in. poetka Ewa Szelburg-Zarembina oraz pisarz Stanisław Dygat. 

Symetrycznie ukształtowany obiekt zachował do dziś nieprzekształconą bryłę i układ elewacji. W elewacji frontowej wyróżnia się półokrągły ryzalit z portykiem wejściowym i półkolistym tarasem. W wycofane części elewacji bocznych wkomponowano dwupoziomowy układ tarasów. Tarasy i balkony zachowały oryginalne ażurowe balustrady stalowe o rytmicznie powtarzającym się geometrycznym deseniu w formie zdwojonych rombów. Pierwotnie w budynku przewidziano cztery mieszkania usytuowane na dwóch poziomach – o zbliżonej powierzchni i dyspozycji pomieszczeń. W przednim trakcie znajdowała się strefa dzienna, w tylnym przypuszczalnie narożna sypialnia i sanitariaty oraz strefa służebna z kuchnią. Dwie sprzężone klatki schodowe – frontowa i kuchenna - od poziomu półpiętra rozdziela przeszklona przegroda o zachowanej oryginalnej stolarce. Zachowały się ponadto oryginalne rozwiązania klatek schodowych, a także komplet oryginalnej stolarki drzwiowej – drzwi wejściowe, drzwi sieni oraz  fornirowane drzwi do mieszkań, wraz z zespołem przedwojennych okuć i galanterii oraz nieliczne komponenty wyposażenia lokali. Cenny element zagospodarowania posesji stanowi oryginalne stalowe ogrodzenie frontowe z wkomponowaną w furtkę nazwą willi o prostym liternictwie.

Architektoniczne walory willi Hel manifestują się w zgeometryzowanym układzie uskokowo kształtowanej bryły i sposobie opracowania głównych elewacji z dominantami w postaci zaokrąglonych ryzalitów. Walory dokumentacyjne obiektu podnoszą także zachowane rozwiązania wykończeniowe wnętrz. W koncepcji architektonicznej Willi Hel uwidacznia się umiarkowany modernizm lat 30. XX w. łączący elementy stylu międzynarodowego z tradycyjnymi rozwiązaniami przestrzennymi budownictwa mieszkaniowego. Wartości historyczne budynku związane są z osobami jego fundatorów oraz mieszkańców, a także przeszłością Podkowy Leśnej jako miejscowości letniskowej. 

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków