Kolejna praska kamienica trafiła do rejestru zabytków

czwartek, 16 grudnia 2021 11:56

Podjąłem decyzję o wpisie do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego kamienicy frontowej wraz z oficyna boczną położonej przy ul. Brzeskiej 7 w Warszawie, z uwagi na zachowane wartości artystyczne, historyczne i naukowe budynku. Postępowanie w sprawie przeprowadzone zostało w związku z wnioskiem organizacji społecznej - Towarzystwa Przyjaciół Pragi.

Kamienica przy ul. Brzeskiej 7 (d. hip. 220A Praga) znajduje się przy zachodniej pierzei ulicy, w rejonie skrzyżowania z ulicą Kijowską (d. Sokolą). Co najmniej do 1897 r. na terenie posesji znajdował się sad. Budynek (kamienica frontowa wraz z oficyną boczną wzdłuż północnej granicy działki) wzniesiono została w 1898-1899 r. dla właściciela sąsiedniej kamienicy Henryka Kocha. Ok. 1911 r. dla nieruchomości założono odrębną księgę hipoteczną, a jako właścicieli wskazano Chyla Kirchenbauma, prowadzącego przy ul. Targowej skład żelaza, oraz Mosze Szapiro posiadającego wraz z  Lejbusem Porembą fabrykę gwoździ szewskich i rymarskich usytuowaną w głębi posesji. Kamienica miała charakter mieszkalno-użytkowy, do 1939 r. mieściły się w niej m.in. jadłodajnia, cukiernia, sklep spożywczy, a także kantor przewozowy, siedziba związku tragarzy czy jednoklasowa szkoła żeńska. W dwudziestoleciu międzywojennym na terenie posesji funkcjonowała Wytwórnia Uszczelnień Metalowo-Azbestowych „Wuma” Leona Pasławskiego, Wytwórnia Pudełek Blaszanych Gosławskiego, fabryka guzików „Perła” oraz Wytwórnia Zegarowa „WZ” („WUZET”) Kazimierza Żelazkiewicza i Eugeniusza Nipanicza. Wśród mieszkańców dominowali przedstawiciele klasy średniej i robotnicy, Polacy i Żydzi. Zabudowa posesji, w tym kamienica frontowa wraz z oficyną, bez większych zniszczeń przetrwały II wojnę światową i w 1945 r. została zakwalifikowana do remontu. Prac nie przeprowadzono, zdecydowano się natomiast na rozbiórkę zabudowy w tylnej części działki (najprawdopodobniej w związku z budową w l. 70 XX w. wieżowca przy ul. Targowej 26/30). Obecnie budynek jest zamieszkiwany, wyłączone z użytkowania są jedynie pojedyncze mieszkania. 

Kamienica przy ul. Brzeskiej 7 stanowi jeden z najstarszych przykładów zabudowy ulicy, z zachowanym w dużym stopniu niezwykle bogatym wystrojem architektonicznym elewacji oraz oryginalnymi elementami wystroju wnętrz, nadającymi budynkowi ponadprzeciętne walory artystyczne. Gabaryty budynku oraz charakter zabudowy (budynek frontowy z oficyną) są charakterystyczne dla zabudowy miejskiej z końca XIX w. Elementem wyróżniającym jest dekoracja czerpiąca z architektury klasycznej, z charakterystyczną gradacją rozwiązań stylistycznych począwszy od stosunkowo masywnego parteru z głębokim boniowaniem elewacji, poprzez wydzielone gzymsami kordonowymi środkowe kondygnacje o płytkim boniowaniu, po ostatnie piętro o opracowanej na gładko elewacji. Plastyczności elewacji nadają niezwykle bogate obramienia otworów okiennych z bogato dekorowanymi naczółkami oraz wydatny gzyms wieńczący z gęsto rozstawionymi wspornikami i plastyczną dekoracją kwiatową na usytuowanych między nimi płycinach. Zróżnicowany i bogaty detal architektoniczny, m.in. ornament astragalowy, cekinowy, ząbkowanie, meandry, kroksztyny z kwiatonami bezpośrednio odnoszą się do rozwiązań historycznych oraz klasycznych wzorników architektonicznych. Symetrię kompozycji podkreśla usytuowany na osi przejazd bramnych oraz facjata o mansardowym dachu. Pomimo poważnych uszkodzeń i braku konserwacji zachowały się pozostałości znacznie skromniejszego opracowania elewacji od strony podwórka oraz przejazdu bramnego, w którym na uwagę zasługują kwiatowe zworniki 3 środkowych przęseł. Kamienica stanowi ponadto cenny dokument zróżnicowania społecznego, zawodowego i narodowościowego ówczesnych mieszkańców ulicy Brzeskiej oraz w szerszym kontekście dzielnicy Praga. 

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków