Dawny bar mleczny „Złota kurka” objęty ochroną konserwatorską

wtorek, 29 marca 2022 14:01

Podjąłem decyzję o wpisie do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego wnętrza dawnego baru mlecznego „Złota Kurka”, zlokalizowanego na terenie Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej, w budynku przy ul. Marszałkowskiej 55/73 w Warszawie, z uwagi na zachowane wartości artystyczne obiektu.

Wnętrza baru mlecznego oddano do użytku w 1952 roku. Pierwotnie lokal funkcjonował jako MDM-1, P.B.M, a od początków lat 60. XX w. do 2020 roku znany był pod nazwą „Złota Kurka”. Lokal obejmował przestrzeń gastronomiczną na parterze i na antresoli, pomieszczenia kuchenne, gospodarcze, piwnice, toalety. Ściany w sali konsumpcyjnej na parterze ozdobiono dwiema wielkoformatowymi mozaikami autorstwa Hanny Żuławskiej, wykonanymi przez zespół absolwentów Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Sopocie z materiału pozostałego po wykonaniu dekoracji mozaikowej podcieni bloku nr 3A przy pl. Konstytucji oraz zegara na elewacji bloku 1A. Wnętrza udekorowano również płytkami ceramicznymi, zaprojektowanymi przez Bolesława Książka, wykonanymi przez uczennice szkoły zawodowej o profilu ceramika w Łysej Górze oraz gładkimi płytkami z Radomskich Zakładów Ceramiki Technicznej. W latach 60. XX wieku na elewacji przed wejściem do baru zamontowano neonowy napis „BAR MLECZNY” z logotypem w kształcie butelki mleka i głowy krowy. Znajdowało się tu również prowizoryczne stoisko do sprzedaży ulicznej. Od początków istnienia bar cieszył się dużą popularnością wśród mieszkańców Warszawy, w 2020 roku został zamknięty.

W budynku przy ul. Marszałkowskiej 55/73 powstały cztery lokale gastronomiczne: bar mleczny, owocowy, mięsny i rybny. Ich wnętrza zaprojektował inż. Leon Dębnicki. Do dziś z niemal kompletnym wyposażeniem zachował się bar mleczny włącznie z dekoracją ceramiczną ścian. Pokrycie całych wnętrz ceramiką było w latach 50. XX w. innowacyjną formą zdobnictwa: „Cztery momenty są przyczyną dużej wartości ceramiki w tworzywie wnętrz, a mianowicie: praktyczność, higieniczność (łatwa zmywalność i utrzymanie czystości), duży efekt dekoracyjny i stosunkowo bardzo duża taniość”, podkreślał inż. Dębnicki (Stolica, 1953, nr 46, s. 5).

Dwukondygnacyjny bar zaopatrzony został w dwie klatki schodowe oraz główne wejście od strony ulicy Marszałkowskiej i wejście techniczne od strony podwórza. Pierwotny układ przestrzenno-funkcjonalny lokalu pozostaje nadal czytelny. W większości pomieszczeń przeznaczonych do kontaktu z żywnością zastosowano posadzki ceramiczne, na ścianach do ok. 2/3 wysokości ułożono oryginalne i współczesne płytki ceramiczne. W części konsumpcyjnej lokalu zachował się wystrój z 1952 roku. Na filarach okiennych ściany wschodniej znajdują się dwa obrazy mozaikowe z motywami zwierzęcymi, o wymiarach ok. 310 x 165 cm każdy. Na jednej mozaice przedstawienia grupy kóz, owiec, ptaków, na drugiej grupy krów, kur z kurczętami. Szkliwione płytki ceramiczne o zróżnicowanym kształcie zamontowane zostały na zaprawie mineralnej. Pozostałe ściany wyłożone są jasnobeżowymi płytkami ceramicznymi gładkimi i zdobionymi w formacie ok. 15 x 15 cm. Płytki wykonano ręcznie, w technice rożkowej, z przedstawieniami zwierząt domowych i dzikich oraz kwiatów. Na suficie o zaoblonej fasecie zachowana jest dekoracja sztukatorska w postaci profilowanej ramy podzielonej na trzy pola, z szeroką podwieszaną profilowaną listwą maskującą oświetlenie lokalu. W przedsionku na parterze ściany wyłożone są okładziną kamienną z trawertynu, zachowała się oryginalna posadzka z lastryko.

Wnętrze dawnego baru mlecznego „Złota Kurka” posiada dużą wartość dokumentacyjną jako jeden z nielicznych tak kompletnie zachowanych lokali usługowych pochodzących z okresu budowy osiedla MDM. Układ przestrzenny lokalu wraz z wystrojem obejmującym m.in. okładziny ceramiczne i kamienne, posadzki z lastriko, metaloplastykę, stolarkę drzwiową czy profilowane listwy sufitowe, stanowi dokument myśli projektowej, estetyki oraz twórczości plastycznej okresu socrealizmu lat. 50. XX w. Wartość artystyczną wnętrza podnoszą dwie wielkoformatowe animalistyczne mozaiki ścienne autorstwa Hanny Żuławskiej, jednej z czołowych artystek , której prace wywarły istotny wpływ na wygląd odbudowującej się Warszawy. Wartości artystyczne wnętrz lokalu podkreślają również dekorowane płytki ceramiczne wykonane w technice rożkowej, pochodzące ze Spółdzielni „Kamionka” w Łysej Górze, autorstwa Bolesława Książka, łączące w sobie stylistykę realizmu socjalistycznego oraz sztuki ludowej. Dekoracja licząca ok. 400 płytek stanowi na terenie Warszawy unikatowy zbiór ceramiki wykończeniowej o indywidualnym wyrazie estetycznym.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków

< Poprzednia		Następna >