Dwie kamienice w rejestrze zabytków

piątek, 08 września 2023 09:09

Prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków, wpisał do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego kamienice wraz z terenem posesji, położone w Warszawie przy ul. Podwale 25 i Długa 5, w Warszawie. Postępowanie w tej sprawie wszczęto z urzędu.

Ulica Podwale (dawne Na wale, Podwalska, Zawale, Przywale lub Wał) była traktem biegnącym wzdłuż wałów miejskich, w miejscu dawnej fosy. W XVI w. rozpoczęła się intensywna zabudowa tego terenu, zaczęto wznosić tu liczne dwory magnackie. Następnie w XlX w. charakter ulicy uległ zmianie, stając się rejonem licznych traktierni, hoteli i zajazdów, a następnie szynków i letnich teatrzyków ogrodowych.

Kamienice położone przy ul. Podwale 25 i ul. Długiej 5 wzniesiono jako element zabudowań klasztoru paulinów przy kościele Świętego Ducha. W 1662 r. kościół wraz z klasztorem decyzją biskupa poznańskiego Ludwika Tolibowskiego został ofiarowany oo. Paulinom. W miejsce zniszczonych zabudowań zaczęto wznosić murowany kompleks Kościół Świętego Ducha. Został wzniesiony w latach 1707 - 1717 według projektu Józefa Pioli. W latach 1724- 1778, powstało założenie klasztorne według projektu Józefa Fontany. Niedługo po zakończeniu prac część pomieszczeń została przeznaczona pod mieszkania dochodowe. Po wkroczeniu armii Napoleona na ziemie polskie w 1806 r. klasztor został przejęty i zaadoptowany na kwatery dla stacjonujących w Warszawie wojsk francuskich. Po klęsce Wielkiej Armii i utworzeniu przez Cesarstwo Rosyjskie Królestwa Polskiego, rząd carski usunął zakon paulinów z Warszawy (1819 r,). Kościół i klasztor został przekazany Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych Królestwa Polskiego z przeznaczeniem na zakłady fabryczne, jednak ostatecznie świątynia została przekazana niemieckiemu Bractwu św. Benona. Natomiast klasztor w większości przebudowano na mieszkania dochodowe. W części dawnego zespołu, przylegającej bezpośrednio do kościoła w latach 1825 - 1836 mieściło się seminarium duchowne, a następnie w XX w. powróciła ona do zakonu paulinów.

W nieruchomości Podwale 25 od kasaty zakonu aż do 1944 r. znajdowały się, oprócz mieszkań prywatnych, zakłady gastronomiczne, głównie traktiernie i winiarnie oraz sklepy. W XlX w. odbywały się tu również licytacje publiczne, czego liczne dowody można odnaleźć w ówczesnej prasie. Powstał tu m.in. jeden z pierwszych w Warszawie składów wina – Pierwsza Chrześcijańska Miodostynia W. Wysockiego. Budynek był wielokrotnie przebudowywany. W latach 1823-1824, podczas remontu przeprowadzonego przez budowniczego Mikołaja Pawłowskiego, zmianie uległy podziały wnętrz budynku przy ul. Podwale 25. Natomiast elewacje od strony ul. Długiej przebudowano w formach klasycystycznych. Zabudowania od strony ul. Długiej przeszły dwie zasadnicze przebudowy - w 1850 r. całkowicie zmieniono wnętrza kamienicy, natomiast pod koniec XlX w. elewacja otrzymała charakter klasycystyczny, dobudowano również balkony. W okresie międzywojennym zabudowania były własnością Stanisława Patka, ministra spraw zagranicznych w rządzie Leopolda Skluskiego i ambasadora RP w Waszyngtonie. Podczas oblężenia Warszawy w L939 r. budynki zostały w niewielkim stopniu uszkodzone. W okresie II wojny światowej, w piwnicach budynku przy ul. Podwale 25 mieściła się winiarnia ,,Pod Krzywą Latarnią", która istniała aż do 1952 r. Podczas powstania warszawskiego w 1944 r mieścił się tam szpital ,,Pod Krzywą Latarnią", w którym po kapitulacji Starego Miasta Niemcy wymordowali pacjentów i personel. W wyniku działań wojennych cały kompleks uległ znacznym zniszczeniom. Po wojnie rozebrane zostały oficyny od strony ul. Długiej. Odbudowa całości trwała w latach 1949-1954, według projektów Marii i Kazimierza Piechotków oraz Jana Grudzińskiego. W tym samym czasie nieruchomość została nabyta przez Ąednoczone Zakłady Przemysłu Muzycznego. Zespół budynków przy ul. Podwala prezentuje wszystkim wartości historyczne. Są świadectwem zmieniającej się historii, związaną silnie z trudnymi dziejami miasta. Jest równie związany z architektami m.in. Józefem Fontaną, Anicetem Czaką czy Marią i Kazimierzem Piec. Dokumentuje rozwój architektoniczny miasta, jego rozbudowę oraz proces przekształcenia obiektów klasztornych na potrzeby mieszkalne, jak również koncepcję i formę odbudowy dzielnicy staromiejskiej po II wojnie światowej. Zachowane elementy oryginalnej zabudowy m.in. piwnice, przyziemie i elewacje od ul. Podwale nadal stanowić mogą źródło informacji do badań nad zabudowaniami klasztoru paulinów W Warszawie, jak również późniejszymi przebudowami na m.in. obiekty gastronomiczne oraz przykład XlX-wiecznej przebudowy starszych obiektów. Powojenna odbudowa jest dziełem znanych architektów - Marii i Kazimierza Piechotków, jedną z pierwszych ich realizacji na terenie Warszawy. Stanowi przykład udanego połączenia zachowanej, historycznej substancji z nowszymi formami wnętrz i materiałami m.in. architektura pomieszczeń nawiązująca do historycznej klasztornej czy wysokiej klasy klatki schodowe. Należy również podkreślić, iż zwłaszcza skrzydło od ul. Podwale odznacza się wartościami estetycznym, dzięki częściowo zachowanemu detalowi architektonicznemu oraz oryginalnym podziałom elewacji.