Siedlce - Nowy wpis do rejestru

środa, 07 czerwca 2023 10:57

Prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał budynek dawnego starostwa powiatowego, powojennej siedziby Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Siedlcach do rejestru zabytków.

Postępowanie w tej sprawie wszczęte zostało z urzędu w grudniu 2022 roku. Wspomniany budynek powstał w 1862 z przeznaczeniem, na Biuro Powiatu Siedleckiego, przy dawnej ulicy Warszawskiej. W dwudziestoleciu międzywojennym mieściło się w nim rn.in. starostwo powiatowe, komenda Policji Państwowej. W czasie okupacji niemieckiej — urząd skarbowy. Po wojnie w latach 1944-1956 budynek był siedzibą Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Siedlcach. Znajdowały się w nim cele i katownia, w której odkryto kości ludzkie. Najgłośniejszą zbrodniczą akcją siedleckiego PUBP była ,,sprawa szesnastu”, gdy UB w nocy z 12 na 13.kwietnia 1945 r., między 22.00 a północą na ulicach Siedlec zastrzeliło szesnastu polskich patriotów, byłych żołnierzy Armii Krajowej (ustalono nazwiska dziewięciu ofiar). Ich zwłoki znaleziono w sześciu różnych miejscach na siedleckich rogatkach.

Klasycystyczna kamienica na planie litery L to budynek dwukondygnacyjny, murowany z czerwonej cegły, otynkowany, częściowo podpiwniczony (oficyna), z nieużytkowym poddaszem. W części parteru, na elewacji znajdują się dwie tablice. Inskrypcja pierwszej zawiera informację, że w budynku mieściła się katownia UB. Druga informuje o wydarzeniach nocy z 12/13 kwietnia 1945 r. wraz ze zidentyfikowanymi imionami i nazwiskami ofiar. Na parterze, przy pomieszczeniu dawnej katowni znajduje się tablica z napisem: ,,W TYM POMIESZCZENIU PRZETRZYMYWANO PATRIOTÓW POLSKICH MIEJSCE UŚWIĘCONE MĘCZEŃSKĄ KRWIĄ ZACHOWAJ CISZĘ.

Od wejścia na ścianach są inskrypcje, wydrapane przez aresztowanych m. in.: ,,Boże wybaw nas”, ,,Jezu przebacz”, ,,Soszyński Piotr — Pióry”. W wielu miejscach powtarzają się też charakterystyczne rzędy kresek stanowiące prawdopodobnie wizualne odliczanie dni spędzonych w katowni. Znajduje się tam również sarkofag w którym złożono odnalezione szczątki ludzkie. Na nim znajduje się tablica ze znakiem krzyża oraz inskrypcja: ,,NIEWIELU WIEDZIAŁO O WASZEJ MĘCE TYLKO BÓG SŁYSZAŁ WASZE SKARGI”.

Nieruchomość jest przykładem materialnego świadectwa okresu świetności miasta i charakterystycznym elementem w jego krajobrazie. Jako przykład klasycystycznej architektury miejskiej z drugiej połowy XIX w. i element założenia urbanistycznego budynek dawnego starostwa powiatowego posiada wartości artystyczne i naukowe. Stanowiący miejsce męczeństwa polskich patriotów w okresie powojennym budynek jest świadectwem minionej epoki i zdarzeń, których zachowanie leży w interesie społecznym.

Wystawa na Kongresie Polska Wielki Projekt

poniedziałek, 05 czerwca 2023 11:18

Wystawa Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków "Zieleń w przestrzeniach zabytkowych Warszawy i Mazowsza" została zaprezentowana podczas Kongresu Polska Wielki Projekt w dniach 2-4 czerwca w Zamku Królewskim. Wystawa towarzyszyła panelowi „Zielone miasta przyszłości” . Podczas panelu mówiono o znaczeniu zieleni w nowoczesnych miastach XXI wieku, a wystawa mówiła o konieczności wprowadzania zieleni do przestrzeni zabytkowych.

Parowozownia Kolei Wilanowskiej na stacji Chylice w rejestrze zabytków

środa, 31 maja 2023 15:23

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków prof. Jakub Lewicki wpisał do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego dawną parowozownię Kolei Wilanowskiej na stacji Chylice wraz z terenem, położoną przy ul. K. Pułaskiego 4 w Konstancinie Jeziornie. Wniosek w tej sprawie złożyło Piaseczyńsko-Grójeckie Towarzystwo Kolei Wąskotorowej.

Budynek dawnej parowozowni na stacji Chylice jest jedną z niewielu pozostałości historycznej zabudowy infrastruktury Kolei Wilanowskiej. Założona została w 1891 r. Obiekt związany jest z dziejami Kolei Wilanowskiej, której budowa pozwoliła na rozwój Warszawy i okolicznych miejscowości, a także z postacią Henryka Hussa (1838-1916) inżyniera kolejnictwa, pomysłodawcy, propagatora i projektanta warszawskich kolei podmiejskich. Wybudowany w latach 1895-1896 odcinek łączący Konstancin Jeziornę z Piasecznem obsługiwał zarówno przewozy pasażerskie jak i towarowe, a szczególnie materiały budowlane produkowane w cegielni Wiśniewskiego. Stacja pośrednia Chylice, w przeciwieństwie do większości przystanków pośrednich, przeznaczona była do serwisowania taboru kolejowego, a wzniesiony pod koniec XlX w. budynek był jedną z dwóch parowozowni obsługujących połączenie kolejowe kursujące na trasie z Warszawy do Piaseczna do 1936 r.

Przedmiotowy obiekt stanowi jedyną pozostałość historycznej zabudowy, obejmującej wcześniej wieżę ciśnień wraz z systemem zaopatrzenia w wodę, magazyny i warsztaty, a także jeden z nielicznych zachowanych obiektów infrastruktury technicznej wzniesionej na potrzeby Kolei Wilanowskiej. Dokonane w latach 30. XX w. przekształcenia budynku i zmiana jego funkcji doskonale obrazują przemiany zachodzące w polskim kolejnictwie. W tym modernizację taboru kolejowego, zmianę szerokości torów i przebudowę sieci kolejowej, a przede wszystkim zmiany w organizacji połączeń kolejowych w tym połączenie kolei wilanowskiej z koleją grójecką.

W związku z likwidacją kolei wąskotorowych w drugiej połowie XX w. zarówno zabudowa, jak i infrastruktura związana z dziejami ww. kolei ulegała przebudowie lub rozbiórce. Budynek dawnej parowozowni stanowi ostatnie zachowane świadectwo materialne, jaką odegrała kolej wilanowska w rozwoju Chylic, Konstancina Jeziorny, regionu oraz ma istotne znaczenie dla krajobrazu kulturowego miasta.

Pomimo wprowadzonych wewnątrz przekształceń, wynikających z adaptacji budynku do potrzeb mieszkalnych, ochroną konserwatorską objęło budynek główny w zakresie pierwotnych rozwiązań materiałowych, kompozycyjnych i konstrukcyjnych, z wyłączeniem wtórnego ganka i aneksu.