Cmentarzysko ciałopalne w Legionowie

poniedziałek, 24 marca 2014 16:22

W 2013 roku zakończono kolejny etap badań archeologicznych w Legionowie, gdzie w 2008 roku zostało zidentyfikowane stanowisko archeologiczne, datowane na młodszy okres przedrzymski oraz wczesny okres wpływów rzymskich. Prace były częściowo finansowane przez Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Dalsze badania będą kontynuowane w tym roku.

Na przełomie lipca i sierpnia 2008 roku na terenie Centrum Szkolenia Policji w Legionowie, gdzie mgr Wawrzyniec Orliński (Muzeum Historyczne w Legionowie) odkrył ślady cmentarzyska ciałopalnego łączonego z kulturą przeworską, zostały przeprowadzone archeologiczne badania sondażowe. Zadania podjęła się Pracownia Archeologii Ratowniczej Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków. Kierownikiem prac była Agnieszka Oniszczuk-Rakowska. Należy nadmienić, że badania te odbyły się na wniosek Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i były przez niego częściowo finansowane.

Badaniami objęto teren współczesnego poligonu, na którym (w związku z jego funkcją) widoczne są liczne ślady przesuwania ziemi za pomocą sprzętu ciężkiego, eksplozji oraz działalności detektorystów. Prace terenowe prowadzono dwutorowo. W miejscu, gdzie archeolodzy zaobserwowali na powierzchni ziemi obecność dwóch zniszczonych obiektów założono wykop sondażowy. Pozwoliło to na odkrycie pozostałości 4 jam grobowych. Równocześnie prowadzono prospekcję powierzchniową przy użyciu wykrywaczy metalu, co miało na celu określenie zasięgu stanowiska. W trakcie tego przedsięwzięcia archeolodzy zidentyfikowali 18 obiektów, które przewidziano do późniejszych badań przedinwestycyjnych.

Podczas badań sondażowych odkryto i wyeksplorowano 9 grobów ciałopalnych, z których większość była zniszczona przez wkopy rabunkowe lub współczesne użytkowanie tego terenu. Materiał zabytkowy pochodzący z badań jest charakterystyczny dla kultury przeworskiej i pozwala na datowanie stanowiska na młodszy okres przedrzymski oraz wczesny okres wpływów rzymskich. Wśród znalezisk znalazły się kości, ceramika, 1 przęślik, 2 krzemienie oraz liczne fragmenty przedmiotów metalowych, w tym pogięty rytualnie miecz, 7 fibul i okucie rogu do picia. Zabytki zostały przekazane do Muzeum Historycznego w Legionowie.

Badania archeologiczne na tym stanowisku kontynuowano w latach 2009-2013. W sezonie 2010 otwarto 6 wykopów zlokalizowanych w północno-zachodniej i południowej części cmentarzyska. Archeolodzy odkryli wówczas 21 obiektów łączonych z kulturą przeworską, 2 groby przypisywane kulturze wielbarskiej oraz jamę późnośredniowieczną. Natrafiono także na kilka neolitycznych wyrobów krzemiennych. Materiał zabytkowy pozyskany w trakcie tych badań składał się w przeważającej mierze z ceramiki naczyniowej oraz przedmiotów stanowiących wyposażenie grobowe kultury przeworskiej. Doskonały przykładem jest wyposażenie grobu nr 112, w którym znalazły się żelazne okucia pochwy, dwa groty włóczni (w tym jeden z zadziorami), umbo tarczy, żelazny miecz jednosieczny z zachowaną dekoracją rękojeści, nóż, żelazne guzowate okucie rogu do picia, rynienkowate okucia pochwy miecza z ryfkami i dwa brązowe okucia pasa.

Prace wykopaliskowe przeprowadzone pod kierunkiem mgr Wawrzyńca Orlińskiego w zeszłym roku pozwoliły odkryć 13 kolejnych obiektów, z czego 9 należało do kultury przeworskiej, 3 datuje się na średniowiecze, w przypadku jednego zaś nie ustalono chronologii. Badania pozwoliły na odkrycie licznych zabytków m.in. przepalonych kości, fragmentów ceramiki, czy wyrobów metalowych takich jak żelazny nożyk, żelazne groty, brązowa zapinka i umbo. Ciekawym znaleziskiem była popielnica odkryta w obiekcie nr 224, której towarzyszyły dwa niewielkie naczynka gliniane, grot i nóż wykonany z żelaza oraz wspomniane wyżej umbo. We wschodniej części tego obiektu natrafiono też na brązową zapinkę i fragment żelaznego nitu.

Nauka poprzez zabawę w Młochowie

poniedziałek, 17 lutego 2014 11:30

Zajęcia archeologiczne w szkole podstawowej w Młochowie w gm. Nadarzyn, 11 lutego 2014 roku przeprowadziła Aleksandra Orłowska, pracownik Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Warszawie.

W ramach dnia nauki odbyły się między innymi zajęcia z archeologii. Wzięło w nich udział sześć grup, składających się z uczniów klas 0-6. Po krótkim wprowadzeniu do zagadnień związanych z archeologią, każda grupa została podzielona na mniejsze archeo-patrole, których zadaniem było odszukać, oczyścić, zabezpieczyć i opisać zabytki z różnych okresów działalności człowieka w przeszłości. Wśród zabytków znalazły się fragmenty ceramiki, zwierające inskrypcję hieroglificzną (wskazówka, gdzie znajduje się skarb), którą dzieci mogły odczytać przy pomocy specjalnej ściągawki, wiór krzemienny, moneta i mały kluczyk. Tylko odnalezienie wszystkich zabytków pozwalało na zdobycie skarbu, co udało się każdemu patrolowi. Uczniowie zobaczyli, jak powinno się postępować podczas prac na wykopaliskach i jak należy obchodzić się z zabytkami. Dzieci przy poszukiwaniach używały kielni, miarki i pędzelka.

Badania wykopaliskowe w Czersku

piątek, 31 stycznia 2014 14:31

Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie przeprowadziło archeologiczne badania wykopaliskowe w Czersku, gm. Góra Kalwaria na stanowisku archeologicznym, zawierającym relikty cmentarzyska kultury przeworskiej datowanego na młodszy okres przedrzymski i wczesny okres wpływów rzymskich, a także ślady osadnictwa kultury łużyckiej z epoki brązu i wczesnego okresu epoki żelaza. Badania finansowane były częściowo przez Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Prace trwały od 2008 do 2013 roku, a każdy kolejny sezon zachwycał nowymi odkryciami.

W pierwszym sezonie badań, których kierownikiem była dr Katarzyna Czarnecka, odkryto 25 grobów ciałopalnych kultury przeworskiej i dwa obiekty kultury łużyckiej. Do najciekawszych znalezisk należą zabytki pochodzące z gronu nr 7, gdzie odkryto dwie popielnice, dwa zestawy broni – umba, groty, miecze. Badania wykazały, że niestety ten fragment stanowiska był silnie zniszczony przez wieloletnią orkę. Wykopaliska w 2009 roku pozwoliły na odkrycie następnych 40 grobów ciałopalnych, należących do kultury przeworskiej, 11 obiektów przypisywanych kulturze łużyckiej i 3 obiekty o nieokreślonej chronologii. Niestety i w tej części stanowisko zostało w dużej mierze zniszczone przez działalność rolniczą. Archeolodzy pod kierownictwem dr Katarzyny Czarneckiej i mgr Katarzyny Watemborskiej znaleźli przeworskie i łużyckie naczynia ceramiczne, fragmenty ozdoby brązowej (prawdopodobnie import celtycki), okucie rogu do picia i łańcuszek, datowane na młodszy okres przedrzymski, zapinkę, broń i narzędzia z okresu wpływów rzymskich. W 2010 roku odkryto 35 grobów ciałopalnych kultury przeworskiej i 5 obiektów kultury łużyckiej. Wśród materiału archeologicznego znalazł się naszyjnik z brązu, fragmenty brązowej bransolety, fragment esowatej klamerki wykonanej ze złota, fragmenty dwóch brązowych Knotnringów, broń – umba, miecze, groty, imacz od tarczy.
2011 rok przyniósł odkrycie 31 nowych grobów ciałopalnych kultury przeworskiej i 10 obiektów kultury łużyckiej. Podobnie jak w poprzednich latach, odkryto naczynia ceramiczne oraz ich fragmenty, broń – groty, nóż żelazny, umbo, czy imacz. Do interesujących znalezisk należą zapinki datowane na okres przedrzymski, żelazna ostroga, fragmenty rozkruszonego paciorka szklanego, żelazne okucie zamka szkatułki wraz z szydłem, dwa przęśliki gliniane, dwa przedmioty wykonane z poroża (najprawdopodobniej kości do gry) oraz przepalone fragmenty ludzkich kości.
W ostatnim sezonie wykopalisk w Czersku, prace prowadzono w zachodniej części cmentarzyska. Wyeksplorowano 20 obiektów, z czego 19 zidentyfikowano, jako groby ciałopalne kultury przeworskiej, a jeden obiekt przypisano kulturze łużyckiej. Należy nadmienić, że w tej części stanowiska od kilkudziesięciu lat nie prowadzono prac rolnych, dzięki czemu warstwy kulturowe zachowały się w lepszym stanie, niż na obszarze badanym w poprzednich latach. Archeolodzy z PMA odkryli m.in. kubki gliniane z nakładanymi pionowymi listwami, okucia rogu do picia, tzw. Klosz, czyli gliniane naczynie grubościenne, które przykrywało popielnicę. Ciekawym znaleziskiem jest importowana brązowa zapinka zdobiona barwna emalią.

Zapraszam do zapoznania się z publikacją „Czersk. Cmentarzysko z przełomu er na wiślanym brzegu”, wydaną przez Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Oddział w Czersku we współpracy z Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie, która znajduje się tutaj i z filmem „Czersk – Osadnictwo wczesnośredniowieczne, który można zobaczyć poniżej.