Rozwój społeczności musi być zrównoważony

środa, 06 lipca 2022 11:25

Rozmowa z prof. Jakubem Lewickim, Mazowieckim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków

Pod koniec lipca odbędzie się bardzo ważne i ciekawe wydarzenie. To 8. Szkoła Letnia PKN ICOMOS. Jednym z jej współorganizatorów jest również Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Warszawie.

Tradycyjnie już włączyliśmy się w tą ważną imprezę. Promocja przedsięwzięć związanych z aktualnymi problemami ochrony dziedzictwa narodowego i kulturalnego jest niezwykle ważna. Zawsze musi być popularyzowana i przedstawiana. Zwłaszcza w gronie osób, dla których ochrona działań konserwatorskich jest nie tylko zawodowym, trudnym wyzwaniem, ale też pasją. Temu też celowi poświęcona jest właśnie 8. Szkoła Letnia PKN ICOMOS.

Jej głównym tematem jest „Presja inwestycyjna dużych miast”. Dlaczego właśnie to zagadnienie ma być wiodące podczas trzydniowego spotkania?

To niezwykle ważne sprawy. Praktycznie codziennie w swojej pracy spotykam się czy podejmuję decyzję, które oscylują wokół tych zagadnień. Miasta się rozwijają, potrzeby społeczne, architektoniczne rosną. Mają swoje oczekiwania, które niejednokrotnie stają się agresywne. Rozwój naszych społeczności musi być zrównoważony. Odpowiednio zbilansowany. Oręż do tego ma wiele instytucji. Jednym z najważniejszych są miejskie czy gminne plany zagospodarowania przestrzennego. Wiemy jednak że nie wszędzie występują. Przy podejmowaniu decyzji trzeba wykazać się odpowiedzialnością nie tylko związaną z oczekiwaniami mieszkańców, ale też dobrem, którym się zarządza i ma wielką wartość dla wspólnego dziedzictwa. Podczas naszych spotkań, chcemy głównie skupić się na tych zagadnieniach. Pokazać je w szerszej perspektywie.

Szkoła letnia to nie tylko wykłady, ale też zwiedzanie.

Chcemy nie tylko mówić o naszych działaniach, ale też je zaprezentować. Przybliżyć jak skomplikowane działania związane z inwestycjami i ochroną zabytków, można odpowiednio zrealizować. Dlatego w naszym programie są wizyty w obiektach nieudostępnianych turystycznie w Warszawie i wybranych inwestycjach Mazowsza. Ich lista jest aktualizowana na bieżąco i wkrótce będzie gotowa.

Lokomotywownia „Olszynka Grochowska” w rejestrze zabytków

poniedziałek, 04 lipca 2022 12:42

Do rejestru zabytków trafił unikatowy obiekt budownictwa kolejowego. Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków podjął decyzję o objęciu prawną ochroną konserwatorską budynku hali lokomotywowni „Olszynka Grochowska”, wzniesionego w latach 30. XX w., położonego przy ul. gen. J. Chłopickiego 53 w Warszawie.

Hala lokomotywowni (d. rewizji bieżącej elektrowozów) znajdująca się na terenie stacji postojowej (rozrządowej) Grochów, po północnej stronie linii kolejowej Warszawa-Wschodnia-Pilawa, została wzniesiona w związku z elektryfikacją Warszawskiego Węzła Kolejowego. Budynek zaprojektowany na zlecenie Ministerstwa Komunikacji przez Biuro Projektów i Studiów PKP obsługiwać miał 4 tory postojowe do bieżącej konserwacji elektrowozów (hala) i zaplecze administracyjno-techniczne (dwukondygnacyjna przybudówka z warsztatem podręcznym). Projekt opracowany został przez inż. Wacława Żenczykowskiego (1897-1957), członka PAN, wykładowcę Politechniki Warszawskiej, projektanta i autora publikacji oraz opinii dotyczących budownictwa i zagrożeń budowalnych. Do jego realizacji przystąpiono na przełomie 1937 i 1938 r., realizowana przez firmę Travers budowa ukończona została pod koniec 1938 r.

Otwarta hala typu przelotowego wsparta na 22 słupach przekryta została nowoczesnym sklepieniem beczułkowym (10 łupin beczułkowych) oraz posadowiona na żelbetowych ławach i stopach fundamentowych opartych na palach Straussa, stabilizujących grunt na terenie stacji. Jak pisano „W kształcie swoim hala harmonizuje z sylwetką nowoczesnych elektrowozów, w szczególności zaś będzie odpowiadała lokomotywom przyszłości o liniach opływowych” (Żenczykowski, Hala do rewizji bieżącej elektrowozów w Grochowie pod Warszawą, „Inżynieria i budownictwo”, 1938, nr 4).

W czasie II wojny światowej budynek użytkowany był zgodnie z przeznaczeniem. Pomimo zniszczeń infrastruktury technicznej, znajdująca się poza głównym węzłem kolejowym zabudowa stacji postojowej Grochów nie uległa zniszczeniu i po 1945 r. obsługiwała tabor kolejowy zarówno z prawo- jak i lewobrzeżnej Warszawy. Pod koniec l. 50. XX w. do budynku dostawiono dodatkową halę mieszczącą jeden tor, do obsługi nowocześniejszych i dłuższych zestawów taboru trakcyjnego. Hala swoją funkcję pełniła do przełomu l. 60. i 70. XX w., kiedy część jej zadań przejęła hala elektrowozowni Nowy Grochów. Obecnie budynek hali lokomotywowni „Olszynka Grochowska” wykorzystywany jest do obsługi lokomotyw elektrycznych (głównie składów pospiesznych).

Budynek hali lokomotywowni „Olszynka Grochowska” stanowi cenny przykład obiektu kolejowego wzniesionego w l. 30. XX w. według nowatorskiego projektu. Jak stwierdzono w karcie ewidencyjnej budynku nośnikiem wartości zabytkowych jest „unikalna, nowatorska konstrukcja stropu hali, zachowanie wielu elementów konstrukcyjnych i wyposażenie w stanie oryginalnym”. Hala łączy się bezpośrednio z działalnością projektową uznanego autorytetu w dziedzinie budownictwa, jakim był prof. Wacław Żenczykowski. Dzięki przeprowadzonym badaniom i obliczeniom statystycznym udało się stworzyć konstrukcję dachową charakteryzującą się lekkością, oszczędnością materiałową oraz łatwością utrzymania i konserwacji, która w ocenie jej twórcy, była pierwszą tego typu konstrukcją na świecie. Nowatorski kształt beczułki powierzchniowej otrzymano „dzięki przesuwaniu po liniach wezgłowia odcinka kołowego w ten sposób, że jego płaszczyzna jest wszędzie normalna do linii parabolicznej wezgłowia” (Żenczykowski, Hala do rewizji bieżącej…). Wykonane testy obciążeniowe na modelach potwierdziły trwałość zaproponowanego rozwiązania i zdecydowały o wdrożeniu projektu do realizacji. Wartość naukowa budynku wyraża się zatem zarówno w procesie koncepcyjnym, jak i w warstwie materialnej budynku, m.in. technologii i jakości wykonania, wysokiej jakości materiałów budowlanych.

Budowa hali była jednocześnie świadectwem rozwoju technicznego II Rzeczypospolitej oraz dokumentem modernizacji infrastruktury kolejowej okresu międzywojennego z zastosowaniem najnowszych rozwiązań technicznych (elektryfikacja ruchu kolejowego, wprowadzenie nowych konstrukcji żelbetowych). Nośnikiem wartości zabytkowych jest również oryginalna bryła budynku łącząca nowatorskie rozwiązane technologiczne z estetyką architektury modernistycznej, zachowany w dużym stopniu oryginalny wystrój oraz układ funkcjonalno-przestrzenny. Jest to jednocześnie rzadki przykład obiektu tego typu, jedna z najstarszych, trwale użytkowanych lokomotywowni na terenie Warszawy, która przetrwała w dobrym stanie II wojnę światową oraz uniknęła współczesnych modernizacji.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków

Wykłady, dyskusje, zwiedzanie

środa, 29 czerwca 2022 12:43

Poznaliśmy program 8. Szkoły Letniej PKN ICOMOS. Zainagurowana zostanie 25 lipca w Auli Starej Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, ul. Krakowskie Przedmieście 26/28. Uroczystego otwarcia wydarzenia dokonają dr Jarosław Sellin, Generalny Konserwator Zabytków MKiDN, prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków i prof. Bogusław Szmygin – prezes PKN ICOMO.

W programie szkoły znalazły się: wykłady, dyskusje, zwiedzanie obiektów nieudostępnianych turystycznie Warszawy i wybranych inwestycji Mazowsza. Szczegółowy program znajduje się poniżej:

PROGAM SZKOŁY LETNIEJ WARSZAWA

Impreza odbędzie się w Warszawie w dniach 25 - 27 lipca 2022. Jej głównym tematem będzie: „Presja inwestycyjna dużych miast”. Udział w niej jest bezpłatny Uczestnicy pokrywają koszty przyjazdu i pobytu. Organizatorzy zapewnią koszty posiłków i podróży studialnej. Liczba miejsc jest ograniczona.

Formularz zgłoszeniowy znajduje się poniżej:

KARTA ZGŁOSZENIOWA

Zapisy do 8 lipca.