Niezwykłe wyniki badań wykopaliskowych w Chrzanowie Małym.

środa, 13 sierpnia 2014 09:22

Gmina Grodzisk Mazowiecki może poszczycić się dużym bogactwem zabytków archeologicznych pochodzących ze starożytności, średniowiecza i czasów nowożytnych. Do jednej z miejscowości, leżących na terenie tej gminy, a mianowicie do Chrzanowa Małego, ponownie przybyli archeolodzy.

W listopadzie i grudniu 2013 r. odbył się piąty sezon badań wykopaliskowych o charakterze ratunkowym, związanych z planowaną inwestycją. Wcześniejsze prace archeologiczne miały miejsce w latach 2007-2010, a kierował nimi mgr Artur Grabarek. Poszczególne sezony badań dostarczyły wielu dowodów na potwierdzenie funkcjonowania na tym obszarze osady hutniczej w okresie od II w. p.n.e. do IV w. n.e. oraz osady średniowiecznej i nowożytnej.

Wyniki ostatnich prac archeologicznych (2013 r.), prowadzonych również pod kierunkiem pana mgra Artura Grabarka, okazały się imponujące. Łącznie przebadano obszar 35 arów. Archeolodzy odkryli 324 obiekty archeologiczne, w tym 180 jam gospodarczych o charakterze śmietnikowym lub magazynowym, 105 dymarek, pozostałości mielerza – stosu drewna ułożonego w formę kopuły, przykrytego gliną, ziemią lub darnią, którego spalanie z małym dostępem tlenu pozwalało na uzyskanie węgla drzewnego - 2 wapienniki, pozostałości konstrukcji gospodarczych, ślady paleniska ,czy konstrukcję studni.

Zdaniem kierownika badań, jamy prostokątne miały związek z garbowaniem skór bądź innym procesem wytwórczym, w przeciwieństwie do jam magazynowych i śmietniskowych o owalnym kształcie. Duże zainteresowanie badacza wzbudził obiekt zidentyfikowany w południowo-zachodnim narożniku wykopu, który w trakcie eksploracji okazał się skupiskiem jam o charakterze śmietnikowym. Materiał zabytkowy pozyskany z ich wypełnisk stanowiły kafle płytowe – niektóre bogato zdobione - pochodzące prawdopodobnie z jednego pieca, jak również liczne fragmenty ceramiki. Według mgra Grabarka obecność kafli świadczy o bliskim sąsiedztwie dworu lub ma związek z przebudową pieca w kościele(powstałym w latach 1676-77)/plebani w Żukowie. Kościół remontowany był dwukrotnie, w tym raz w XIX wieku. Warto wspomnieć, iż w pobliżu stanowiska archeologicznego znajduje się klasycystyczny dwór, należący niegdyś do rodziny Bolechowskich, wzniesiony na przełomie XIX i XX wieku wraz z parkiem założonym ok. 1900 r. według projektu Waleriana Kronnenberga.

W obiektach rozpoznanych przez archeologów jako pozostałości konstrukcji mieszkalnych natknięto się na fragmenty glinianych naczyń toczonych na kole, datowanych na 1. połowę XVI wieku bądź czasy nowożytne. Omawiane obiekty, tworzące skupiska rowków, układały się w trzy zespoły zlokalizowane na osi zachód-południowy wschód. Na tej podstawie można sądzić, że mamy być może do czynienia z zabudową szeregową.

Na szczególne zainteresowanie zasługuje prostokątny obiekt o wymiarach 6x6m, który wypełniony był fragmentami ceramiki toczonej na kole, fragmentami szyb, butelek, cegieł, malowanych talerzy, gwoździ oraz z silnie skorodowanymi przedmiotami metalowymi o niezidentyfikowanej funkcji. Składał się z czterech ścian zbudowanych z kamieni o dużych rozmiarach, na nich zaś umieszczone były cegły. Na zewnątrz tej konstrukcji uchwycono ślady dołków po słupach, które prawdopodobnie podtrzymywały dach. Pozostałości te można interpretować jako konstrukcję półziemiankową z dachem i podcieniami. W pobliżu murów znaleziono 4 monety Stanisława Augusta Poniatowskiego z 2. połowy XVIII wieku.

Badając opisaną wyżej konstrukcję archeolodzy dokonali zaskakującego odkrycia. Okazało się bowiem, że w centralnej części domniemanej półziemianki zlokalizowana była świetnie zachowana studnia o konstrukcji zrębowej na planie kwadratu o wymiarach ok. 1x1 m. Zachowana wysokość dranic wynosiła około 3 m. Całkowita głębokość studni od powierzchni jej uchwycenia wynosiła 4,5 m.

Jak wspomniano wyżej, dość liczną grupę obiektów stanowiły dymarki, czyli piece hutnicze typu kotlinkowego używane do wytopu żelaza. Wśród nich można wyróżnić dwie kategorie obiektów: silnie zniszczone, przemieszane i znajdowane w wypełniskach nowożytnych jam gospodarczych pozostałości kloców żużla oraz kotlinki z rozdrobnionym, kruchym żużlem i warstwą spalenizny.

Łącznie, w trakcie badań archeologicznych w Chrzanowie Małym pozyskano 5360 fragmentów ceramiki w tym dzbanów, mis, pokrywek i garnków, 1155 fragmentów kości zwierzęcych, 16 fragmentów kafli, 15 zabytków metalowych, 50 fragmentów szkieł, 13 monet, 6, fragmentów polepy, 6 dachówek (zachowanych fragmentarycznie), fragmenty główki fajki, zniszczony widelec kościany.

Na podstawie wymienionego materiału zabytkowego można wyróżnić dwie fazy zasiedlenia i użytkowania terenu. Pierwsza, związana jest z funkcjonowaniem osady hutniczej tzw. kultury przeworskiej, datowanej na późny okres lateński i okres rzymski. Druga faza natomiast jest datowana na 1. połowę XVI-XIX wieku.

Co łączy kanapkę Scooby’ego z archeologią?

poniedziałek, 16 czerwca 2014 13:46

Kolejne zajęcia dla dzieci poświęcone tematyce archeologicznej zostały tym razem przeprowadzone w Mińsku Mazowieckim.

Dnia 11 czerwca br. uczniowie klasy pierwszej i drugiej szkoły podstawowej przeszli krótkie szkolenie zapoznając się z podstawowymi pojęciami i zagadnieniami związanymi z archeologią. Dowiedzieli się jakimi narzędziami posługuje się w swojej pracy archeolog i jak należy zabezpieczyć zabytki po ich wydobyciu. Dowiedzieli się też, że podobnie jak kanapka Scooby’ego stanowisko archeologiczne składa się z warstw. Warstw ziemi, które powstawały na skutek aktywności człowieka w przeszłości ,i z których archeolog podejmuje zabytki o niej świadczące.

Po zjedzeniu własnoręcznie upieczonych podpłomyków młodzi adepci mieli okazję wykazać się nowo zdobytą wiedzą podczas praktyk terenowych. Uczniowie zostali podzieleni na 6 patroli a ich zadaniem było odszukać, oczyścić, zabezpieczyć i opisać zabytki pochodzące z odległych dziejów człowieka. Każdy patrol wyposażony był w kielnię, pędzelek, miarkę, torebki strunowe, metryczki i długopisy. Prowadzone prace archeologiczne okazały się w dużej mierze owocne. Wśród znalezisk znalazły się fragmenty ceramiki, wióry krzemienne i monety (przygotowane wcześniej przez prowadzącą). Po odpowiednim zabezpieczeniu i opisaniu wydobytych znalezisk dzieci przekazały je do „muzeum”, gdzie w zamian mogły uzyskać wskazówki dotyczące miejsca ukrycia skarbu. Misja zakończyła się (słodkim) sukcesem!

Potwierdzone archeologicznie korzenie Granicy (gm. Michałowice)

piątek, 30 maja 2014 12:36

W marcu tego roku, w miejscowości Granica (gm. Michałowice) na obszarze stanowiska archeologicznego zidentyfikowanego, jako teren osadnictwa z okresu halsztackiego, młodszego okresu rzymskiego i okresu wpływów rzymskich oraz okresu wczesnośredniowiecznego i średniowiecznego przeprowadzone zostały badania wykopaliskowe.

Stanowisko archeologiczne o którym mowa, zajmuje odcinek przykrawędny terasy nadzalewowej po wschodniej stronie rzeki Zimna Woda. Odkryto je podczas badań powierzchniowych przeprowadzonych przez Stefana Woydę w 1984 r. Już wtedy liczny materiał zabytkowy pozyskany podczas prospekcji pozwolił określić stanowisko, jako obszar działalności osadniczej tzw. kultury łużyckiej w okresie halsztackim, tzw. kultury przeworskiej w późnym okresie lateńskim i okresie wpływów rzymskich. Fragmenty ceramiki znalezione przez Woydę wykazały, że osadnictwo było kontynuowane na tym terenie również we wczesnym średniowieczu (XII-XIII w.) i w okresie średniowiecznym (XIV-XVII w.). Badania wykopaliskowe przeprowadzono częściowo już w latach 2004-2012 potwierdzając zakres stanowiska.

Badania archeologiczne, wyprzedzające działania inwestycyjne, przeprowadzone w marcu br. pod kierunkiem mgra Jacka Kaczanowskiego przyniosły wiele ciekawych informacji. Łącznie przebadano 13,15 ara (otworzono 6 wykopów), gdzie zlokalizowano 129 obiektów archeologicznych.

W wykopie nr 1 odkryto 31 obiektów archeologicznych. W jego środkowej części odsłonięto obiekt w formie wąskiej, czarnej linii biegnącej według osi SW-NE. Dalsze prace wykazały, że obiekt przechodzi przez całą badaną powierzchnię. Bezpośrednio przy nim w czterech miejscach zidentyfikowano również ślady po dołkach posłupowych, co pozwala sądzić, iż najprawdopodobniej był do ślad po dawnym ogrodzeniu. Na szczególną uwagę zasługują dwa obiekty zlokalizowane na południe od „ogrodzenia”, mianowicie palenisko, w którym odkryto kilkadziesiąt fragmentów ceramiki i przepalone kamienie oraz pozostałości po chacie, gdzie również obecne były liczne fragmenty naczyń oraz grudki polepy, tj. gliny stanowiącej podłogę domostw. Obiekty te stanowią część osady późnośredniowiecznej. Obiekty odkryte w południowej części wykopu są natomiast związane z osadą datowaną na epokę żelaza (ok. 700-400 r. p.n.e.), na co wskazuje ruchomy materiał zabytkowy. W wykopie nr 2 odsłonięto 23 obiekty archeologiczne, datowanych na epokę żelaza i okres późnośredniowieczny. Szczególnie interesujący był zespół dołków posłupowych w południowej części wykopu, w wypełniskach których znaleziono wiele fragmentów ceramiki i polepy. Pomiędzy dołkami archeolodzy odkryli obiekt o średnicy ok. 1 m i głębokości ok. 80 cm, którego eksploracja wykazała obecność kilkudziesięciu fragmentów naczyń kuchennych przypisywanych tzw. kulturze przeworskiej. W wykopie nr 3 odsłonięto obiekt o formie ciemnoszarej łamanej linii tworzącej prostokąt, wewnątrz którego zaobserwowano obecność nieregularnych zaciemnień powstałych najprawdopodobniej w wyniku działalności zwierząt. Jak twierdzi Pan Jacek Kaczanowski, możliwe, że był to ślad po dawnej zagrodzie dla zwierząt. W wykopie nr 4 odkryto 28 obiektów archeologicznych datowanych na epokę żelaza i okres późnośredniowieczny. O Ile w wykopie nr 6 nie zaobserwowano obecności nawarstwień kulturowych, obiektów archeologicznych ani luźnego materiału zabytkowego, to w wykopie nr 5 dokonano wspaniałego odkrycia. Oprócz 27 obiektów archeologicznych, południowo-wschodnim narożniku wykopu archeolodzy natknęli się na obiekt o długości 5 m. W trakcie eksploracji okazało się, że mieli do czynienia z ziemianką bądź półziemianką o głębokości ok. 80-90 cm. Na jej stropie zidentyfikowano warstwę pomarańczowej polepy, a w wypełnisku znaleziono dużą liczbę fragmentów ceramiki datowanej na okres funkcjonowania tzw. kultury przeworskiej (III w. p.n.e. – V w. n.e.).

Należy zauważyć, że w centralnej części badanego obszaru odkryte obiekty archeologiczne oraz luźny materiał zabytkowy pochodzą z okresu późnośredniowiecznego, w południowej części zaś obecne były obiekty datowane na epokę żelaza. W tej części odsłonięto m.in. wspomnianą ziemiankę wraz z towarzyszącymi dołkami posłupowymi, co pozwala sądzić, że zlokalizowano północny skraj osady hutniczej.