Kolejny zabytek na Mazowszu
poniedziałek, 14 października 2019 15:29
Podjąłem decyzję o wpisie do rejestru zabytków budynku Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Tadeusza Kościuszki, wzniesionego w l. 1904-1907, położonego w Gostyninie przy ul. 3 Maja 15, z uwagi na zachowane wartości historyczne, artystyczne i naukowe obiektu.
W roku szkolnym 1907-08 gmach zajęły dwie prywatne szkoły. W 1911 r. otwarto w jego murach gimnazjum z nauczaniem w języku rosyjskim. W 1914 r. wojna przerwała naukę, wszystkie dokumenty ewakuowano do Smoleńska. W 1915 r. dzięki staraniom pastora Filipa Schmidta działalność rozpoczęło polskie gimnazjum męskie, jako ośmioklasowe Gimnazjum Filologiczne Męskie, a w styczniu 1916 r. uruchomiono Gimnazjum Żeńskie – obie szkoły w jednym gmachu. W 1918 r. nadano szkole nazwę Państwowe Gimnazjum Filologiczne im. Tadeusza Kościuszki. W 1939 r. budynek został zajęty przez Wehrmacht i przekształcony na szpital polowy dla żołnierzy niemieckich. Po zakończeniu wojny ponownie zaczęła działalność szkoła średnia pod nazwą Liceum Ogólnokształcące im. T. Kościuszki. W 2016 r. w Liceum Ogólnokształcącym utworzono oddział dwujęzyczny, zmianie uległa dotychczasowa nazwa szkoły - na Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Tadeusza Kościuszki w Gostyninie.
Na wartości artystyczne budynku składa się bogaty wystrój elewacji, obejmujący szeroki repertuar detalu architektonicznego (m.in. boniowania, gzymsy, pilastry, oprawy otworów okiennych i drzwiowych) oraz kompozycja elewacji wzbogacona połączeniem cegły licowej i elementów tynkowanych na biało. Ponadto, obiekt posiada reprezentacyjny charakter osiągnięty poprzez zaakcentowanie osi środkowej z głównym wejściem poprzedzonym schodami, zamknięcie osi skrajnych ryzalitami, zróżnicowanie poszczególnych kondygnacji elewacji poprzez zastosowanie odmiennej artykulacji otworów okiennych. Jednocześnie budynek zachował autentyczną substancję i formę historyczną z czasów budowy, a jego pierwotna bryła, artykulacja elewacji, detal architektoniczny są w pełni czytelne. Obiekt szkolny posiada również wartości historyczne, jako siedziba instytucji ważnej dla historii i rozwoju Gostynina. Budynek użytkowany jest od ponad 115 lat jako placówka szkolna, przez cały okres swego istnienia zabytek służy kulturze Ziemi Gostynińskiej, odgrywa ważną rolę społeczną w życiu miasta, kształcąc jego kolejne pokolenia.
Wpisem do rejestru zabytków nie obejmuje się dobudowanych w latach 60. XX w. łącznika i sali gimnastycznej.
prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków
Kamienica przy ul. Twardej 28 w rejestrze zabytków
piątek, 11 października 2019 08:14
Podjąłem decyzję o wpisie do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego kamienicy frontowej położonej w Warszawie przy ul. Twardej 28 z uwagi na zachowane wartości artystyczne, historyczne i naukowe obiektu.
Posesja przy ul. Twardej 28 (d. nr hip. 1117C), znajdująca się na styku ulic Twardej i Ciepłej, otrzymała nieregularny kształt na rzucie pięcioboku. Na jej terenie początkowo znajdowała się drewniana zabudowa – budynek frontowy wzdłuż ulicy oraz zabudowa w głębi działki. Pod koniec XIX w., najprawdopodobniej ok. 1895 r., ówczesny właściciel nieruchomości Adam Adamski, zdecydował się na budowę w południowej części działki kamienicy frontowej z dwiema oficynami. W 1911 r. posesja wraz z zabudową została zakupiona przez Lejba Osnosa, a następnie po północnej stronie działki, przy już istniejącej kamienicy, wzniesiono drugi budynek frontowy z oficyną boczną, który zamknął zabudowę posesji tworząc układ jednopodwórzowy. Brak jednoznacznych informacji na temat czasu powstania drugiego budynku, najprawdopodobniej jego powstanie przypadło na lata 1918-1919. Świadczy o tym zarówno stylistyka wystroju wnętrz, jak również wzrost wysokości kredytów obciążających hipotekę budynku we wskazanych latach. W 1936 r. kamienica została ponownie sprzedana. W 1939 r. planowano podział ww. posesji na dwie nieruchomości, które odpowiadały etapom zabudowy działki, jednak do podziału wówczas nie doszło. Budynek od 1940 r. znajdował się na terenie Getta Warszawskiego. W 1942 r. mieszkańcy Małego Getta, na terenie którego znajdowała się kamienica przy ul. Twardej 28, zostali zmuszeni do opuszczenia domów, a dzielnicę zlikwidowano. W czasie II wojny światowej północno-wschodni narożnik budynku frontowego i część oficyny północnej zostały uszkodzone.
Po 1945 r. ul. Twarda została przemianowana na ul. Krajowej Rady Narodowej (KRN), wytyczono ul. Marchlewskiego (ob. al. Jana Pawła II), a w 1965 r. wybudowano rondo ONZ. Przebudowa podzieliła ul. Twardą na trzy odcinki, a jedyną pozostałością historycznego przebiegu ulicy w tym rejonie jest kamienica przy ul. Twardej 28. W związku z przebudową skrzyżowania elewacja budynku uzyskała większą ekspozycję. W l. 60. XX w. kamienica przeszła na własność Skarbu Państwa. W 1962 r. przeprowadzono generalny remont elewacji, obejmujący m.in. usunięcie pozostałości oryginalnego wystroju i tynkowanie ścian. Dokonane w l. 60. XX w. ujednolicenie kamienic zatarło większość różnic stylistycznych między poszczególnymi częściami ww. zabudowy, tworząc wspólną, 18-osiową elewację, o nieznacznie wysuniętej przed lico elewacji strefie cokołowej, tynkowanych i malowanych na kolor szary ścianach i prostym gzymsie wieńczącym.
Wewnątrz obydwu budynków zachowały się pozostałości bogatego wystroju architektonicznego. W kamienicy od strony południowej (starszej), w przejeździe bramnym czytelne są podziały na dwa, sklepione krzyżowo przęsła, oddzielone wydatnymi gurtami. Na dwubiegowej klatce schodowej zachował się oryginalny wystrój: kamienne schody z profilowanymi stopnicami i metalowa balustrada, o dużych przęsłach wypełnionych kutą dekoracją z aplikacjami w kształcie liści akantu. W lokalach zachowała się oryginalna, płycinowa stolarka drzwiowa, w pomieszczeniach mieszkalnych także częściowo przeszklona, skromna, snycerska oprawa otworu wejściowego (prawdopodobniej wykonana wtórnie, przed 1945 r.), dekoracja sztukatorska w postaci rozbudowanych faset, profili i rozet o motywach floralnych i geometrycznych, posadzki taflowe jedno- i dwubarwne, ceramiczne (w pomieszczeniach kuchennych), a także pozostałości prostych pieców kaflowych (powstałych w I połowie XX w.). Większość stropów w budynku jest drewniana, w pomieszczeniach kuchennych wykonano stropy typu Kleina.
Sąsiedni budynek frontowy również posiada niezwykle bogatą dekorację: na dwubiegowej, głównej klatce schodowej zachowały się marmurowe schody i ceramiczne, sześcioboczne kremowo-szare posadzki, balustrada jest metalowa z powtarzającą się w dekoracją geometryczną. Płycinowe, półtoraskrzydłowe drzwi z przeszklonym, ośmiobocznym otworem w górnej części, z mazerunkiem imitującym usłojenie drewna, otrzymały wyszukaną dekorację czerpiącą ze stylistyki empire. W lokalach zachowała się bogata, geometryczno-floralna, dywanowa dekoracja sztukatorska stropów, płytkie rozety i profile, stolarka drzwiowa płycinowa, częściowo przeszklona, posadzki taflowe oraz pozostałości prostych pieców ceramicznych.
Budynek przy ul. Twardej 28, określany potocznie kamienicą Lejba Osmosa, to w istocie dwie, obecnie połączone kamienice frontowe, będące świadectwem rozwoju przestrzennego ul. Twardej oraz zmieniających się preferencji artystycznych i wynikających z tego nawarstwień stylistycznych. Pomimo powstałych w czasie II wojny światowej zniszczeń budynku, usunięcia pozostałości oryginalnego wystroju architektonicznego elewacji i uproszczenia jej wyglądu, ww. budynek posiada istotne wartości artystyczne, o których świadczy zachowany bogaty wystrój architektoniczny wnętrz. Na szczególne podkreślenie zasługuje wyjątkowo bogata dekoracja sztukatorska oraz wprowadzenie w większości pomieszczeń taflowych parkietów świadczących o reprezentacyjnym charakterze zabudowy posesji (budynków frontowych), a także zachowana stolarka drzwiowa: pozostałości drzwi wejściowych na klatkę schodową od ul. Twardej, a przede wszystkim drzwi wejściowe oraz stolarka wewnątrz lokali. Nie bez znaczenia jest również czytelny, oryginalny układ funkcjonalno-przestrzenny oraz czytelne elementy pierwotnego ukształtowania bryły budynku (m.in. przejazdy bramne, rytm podziałów osi okiennych).
Kamienica przy ul. Twardej 28 ma również wysoką wartość historyczną. Usytuowanie budynku jest jedynym elementem odzwierciedlającym historyczny przebieg ul. Twardej, na odcinku który został całkowicie przekształcony w latach 60. XX w. Z uwagi na rangę ulicy, która już w XIX w. stanowiła istotną arterię miejską, przedmiotowy budynek jest bezcennym reliktem okresu jej świetności. Stopniowa zabudowa posesji, zmiany właścicieli i podejmowane przez nich przekształcenia wiążą dzieje kamienicy ze społecznością żydowską oraz odzwierciedlają aspiracje jej przedstawicieli do inwestowania na rynku nieruchomości na terenie Warszawy. Szczególnego znaczenia kamienicy nadaje fakt, że w l. 1940-1942 budynek znajdował się w dzielnicy żydowskiej, na terenie tzw. Małego Getta. Tym samym pozostaje on cennym dokumentem obecności społeczności żydowskiej na terenie Warszawy oraz jednym z nielicznych reliktów dokumentujących charakter i skalę przedwojennej zabudowy ul. Twardej. Kamienica pomimo uszkodzeń przetrwała II wojnę światową oraz wciąż posiada znaczny walor autentyzmu, zarówno w warstwie formalnej jak i materiałowej.
Budynek stanowi tym samym cenny dokument historii dawnej Warszawy, a zwłaszcza historii społeczności żydowskiej na terenie stolicy oraz dokonujących się przemian stylistycznych i formalnych, które czytelne są w obrębie jednej nieruchomości. Dzieje budynku wiążą się również z dramatycznymi wydarzeniami II wojny światowej, w tym epizodami związanymi z Gettem Warszawskim.
prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków
Strona 82 z 362
«PoczątekPoprzednia81828384858687888990NastępnaOstatnie»
