Budynek młyna w Kołbieli w rejestrze zabytków

czwartek, 12 października 2023 10:26

Prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego budynek młyna na terenie dawnego zespołu folwarcznego przy ul. 1 Maja w Kołbieli

Młyn jest elementem historycznego, nieistniejącego już zespołu pałacowo-folwarcznego, który do lat 90. XX wieku funkcjonował jako osobna jednostka. W 1866 roku folwark znalazł się w posiadaniu Józefa Zamoyskiego, który cieszył się szacunkiem i poważaniem wśród chłopów. Wielokrotnie w prasie podkreślano jego zasługi dla podnoszenia kultury rolnej na ziemiach polskich, szczególnie zwracano uwagę na przywileje socjalne, które wprowadzał w swoich dobrach zasady umowy o pracę zasadę wolnych dni, czy utrzymywania warunków higienicznych". Po śmierci Zamoyskiego w 1878 roku majątek odziedziczyli członkowie możnego rodu: Maurycy i Tomasz. W czasie II wojny światowej dobra przejęli Niemcy, a następnie bezpośrednio po wojnie Rosjanie. W wyniku reformy rolnej, majątek w Starej Wsi przeszedł na Skarb Państwa i był w użytkowaniu Gminnej Rady Narodowej w Kołbieli. Na skutek parcelacji wydzielono kilka części, którymi zarządzali różni właściciele. Aktualnie na mocy wygranego przetargu od 20 grudnia 2021 roku nieruchomość znajduje się w rękach prywatnych.

Budynek dawnego młyna stanowi jeden z dwóch obiektów gospodarczych wybudowanych w drugiej fazie przypadającej na lata 1866-1878. Postawiony został w latach 1871-1872 na fundamentach wcześniejszego młyna wodnego. Do 1945 roku młyn nie uległ większym przekształceniom. Po II wojnie światowej pełnił podobną funkcję. Dużej modyfikacji uległa przybudówka, głównie na skutek pożaru, jaki miał miejsce w 1956 roku. Wymianie uległy stropy i więźba dachowa oraz prawie całe przedwojenne wyposażenie młyna. Modernizacja nie wpłynęła zasadniczo na rozkład wnętrz, zlikwidowano jednak windę towarową zastępując jej miejsce klatką schodową. Zaadaptowano także poddasze tworząc kolejną kondygnację użytkową. Rozebrane zostało zachodnie skrzydło budynku, którego ślad jest czytelny na terenie obiektu. Liczne remonty dokonane po 1945 roku przyczyniły się w pewnym stopniu do zniszczenia pierwotnego wystroju architektonicznego budynku. W latach 90. XX wieku wybudowano wiatę przylegającą do elewacji frontowej, wspartą na czterech ceglanych kolumnach, co zniekształciło też nieco proporcje obiektu.

Poza układem wnętrz młyn zachował również pierwotne wyposażenie. W piwnicy zlokalizowany jest magazyn podręczny oraz urządzenia napędowe, między innymi zachowana w idealnym stanie śruba Archimedesa. Druga taka śruba znajduję się również w części użytkowej na poddaszu. Na parterze znajdują się urządzenia do mieszania mąki, komory otrębowe, czyszczarnia, pakownia mączna, waga dziesiętna, oryginalny mlewnik KK36 wyprodukowany w 1958 roku przez Fabrykę Maszyn Radomsko, która była jedną z kluczowych firm w Polsce w tamtym czasie.

Budynek dawnego Młyna Zamoyskich w Kołbieli stanowi świadectwo minionej epoki. Wprowadzone w jego bryle zmiany były nieznaczne i wiązały się głównie z rozwojem technologicznym obiektu. Wnętrze zachowało pierwotną dyspozycję wraz z podziałem funkcjonalnym na część produkcyjną z utrzymaniem linii technologicznej wraz z większością urządzeń i maszyn młyńskich produkowanych w latach 50. w różnych znanych fabrykach w tamtym okresie, co wskazuje na zachowane waloru autentyczności przedmiotowego obiekt.

Młyn zachował pierwotne walory architektoniczne, cechy stylowe oraz wysoki poziom autentyzmu oryginalnej substancji budowlanej. Budynek otrzymał dostosowaną do swojej funkcji formę, dzięki czemu stanowi indywidualnie zakomponowane dzieło architektoniczne. Oprócz ceglanego detalu dekorującego zewnętrze budynku, o cennych wartościach obiektu świadczy zachowane wyposażenie młyna. Istotne walory historyczne wynikają z powiązania z postacią Józefa Zamoyskiego, który w Starej Wsi założył bardzo nowoczesny jak na owe czasy folwark z mechanicznym młynem, owczarnią i stajniami. Był też właścicielem Towarzystwa Fabryki Wyrobów Bawełnianych w Zawierciu, współautorem "Encyklopedii Rolnictwa", prezesem Warszawskiego Towarzystwa Wyścigowego, prezesem Banku Handlowego, współzałożycielem Warszawskiego Towarzystwa Kredytowego i współzałożycielem Warszawskiego Muzeum Przemysłu i Rolnictwa. Organizował Towarzystwo Przemysłowe Lilpop, Rau i Loewensteim, zabiegał o budowę kolei Nadwiślańskiej Linii Kolejowej.

Efektowne podziemia

środa, 11 października 2023 08:02

Kamienice są częścią dużego zespołu dawnego klasztoru Paulinów, który nie tylko wyróżnia się w krajobrazie tej części miasta, ale odznacza się niezwykle efektownymi podziemiami – mówił w programie Teleexpress Extra prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków. Materiał dotyczył ostatnich wpisów do rejestru zabytków.

Duże wsparcie dla zabytków

środa, 27 września 2023 10:19

Ważne warszawskie zabytki zostaną uratowane Ogłosili to premier Mateusz Morawiecki i Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego profesor Piotr Gliński. To część wielkiego programu finansowania odbudowy czołowych polskich zabytków. Remonty i konserwacje wkrótce rozpoczną się również w trzech obiektach na terenie stolicy. W podziemnej grocie Elizeum w Parku Na Książęcym trzy i pół miliona złotych przekazano na pierwszy etap niezbędnych prac remontowych, budowlano-konstrukcyjnych i zabezpieczających oraz hydroizolację. Taką samą kwotę zaplanowano na remont i konserwację zabytkowej oficyny Edmunda Burkego przy ul. Kawęczyńskiej 26. 1 495 480,00 zł zostanie przeznaczone natomiast na wykonanie prac zabezpieczających i porządkowych na obiektach fortecznych w Forcie Bema. Wsparciem objęto również kilkadziesiąt innych zabytków z województwa mazowieckiego. Pełna lista pod linkiem https://www.gov.pl/web/premier/wyniki-edycja-2-zabytki Środki rozdysponowane zostaną z II edycji Rządowego Programu Odbudowy Zabytków. Na ponad 3200 inwestycji przeznaczono blisko 1,8 mld zł. To specjalny fundusz, z którego mogą korzystać jednostki samorządu terytorialnego. Pieniądze z programu przeznaczane będą na prace konserwatorskie i restauratorskie oraz roboty budowlane. Wszystko po to, by zabytki mogły odzyskać dawny blask. ----------- Tzw. oficyna Burkego, wzniesiona została około 1900 roku. Jest to jedyny na Szmulowiźnie, a jeden z dwóch zachowanych w rejonie Pragi-Północ drewnianych obiektów mieszkalnych z przełomu XIX i XX wieku. jest świadectwem dawnego charakteru dzielnicy i zachodzących w tym okresie dynamicznych zmian w obrębie krajobrazu architektonicznego prawobrzeżnej Warszawy. Elizeum zostało wybudowane w latach 1776–1778 według projektu wybitnego architekta Szymona Bogumiła Zuga, jako podziemny salon księcia Kazimierza Poniatowskiego w parku Na Książęcym przy ul. Książęcej 2. Jest unikatowym obiektem zabytkowym w skali europejskiej. Fort Bema powstał pod koniec XIX wieku był częścią fortów Twierdzy Warszawa.