Nastawnia dysponująca WZD w rejestrze zabytków

środa, 23 sierpnia 2023 08:34

Prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków, wpisał do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego nastawnię dysponującą WZD wzniesioną w 1965 roku przy ul. Tunelowej 8 w Warszawie, w rejonie stacji kolejowej Warszawa Zachodnia.

Nastawnia dysponująca Warszawa Zachodnia Dalekobieżna (WZD) znajduje się na terenie stacji Warszawa Zachodnia. Przeznaczona jest do kierowania i nadzoru ruchu pociągów. Jej budowa wiąże się z planowaną w latach 60. XX w. modernizacją dworca Warszawa Zachodnia. Od momentu oddania w 1936 roku. miał charakter tymczasowy. Na potrzeby inwestycji władze kolei ogłosiły konkurs architektoniczny w 1965 r, do budowy dworca jednak nie przystąpiono. Zrealizowano natomiast nową nastawnię kolejową. Jej koncepcja została opracowana w Biurze Projektów Kolejowych, zastąpiła historyczny budynek nastawni z lat 30. XX w. Został przeznaczony na funkcje gospodarcze (wpisany do rejestru zabytków decyzją 25 września 2018 r.)

Nastawnie usytuowano pomiędzy peronami 8 i 9, co dawało możliwość bezkolizyjnej rozbudowy dworca w przyszłości. W pierwszym dziesięcioleciu XXl w. przystąpiono do generalnej modernizacji stacji kolejowej. Zgodnie z projektem przy ul. Tunelowej wzniesiono nowy budynek techniczny, do którego przeniesiona zostanie nastawnia, po oddaniu go do użytku.

Budynek nastawni dysponującej WZD składa się z głównego pomieszczenia w kształcie spłaszczonego cylindra o średnicy ok. 12 metrów osadzonego na wsporniku o wysokości ok. 10 m, z przylegającą do niego klatką schodową założoną na rzucie prostokąta o wysokości ok. 15 m. Pomieszczenie nastawni niemal na całej szerokości doświetlono rzędem okien z PCW. Pierwotnie nastawnia pomalowana były na jasny kolor, słupy miały kolor ciemniejszy. W obiekcie zachował się czytelny oryginalny układ funkcjonalno-przestrzenny z główną salą oraz pomieszczeniem socjalnym, niewielkim korytarzem prowadzącym na podest klatki schodowej i pomieszczeniem sanitarnym.

Stan zachowania budynku jest dobry. Modernistyczny budynek został wybudowany w stylistyce charakterystycznej dla projektów realizowanych w tym czasie przez polskie koleje. To obecnie jedyna pozostałość niezrealizowanej koncepcji urbanistycznej dworca kolejowego z lat 60. i 70. XX wieku. Nastawnia ilustruje ważny etap prac koncepcyjnych związanych z rozwojem zachodniego węzła komunikacyjnego, czego dowodem jest wybór lokalizacji (umożliwiający rozbudowę dworca) oraz nowoczesna stylistyka, która wyróżnia się spośród tego rodzaju budowli na terenie całego kraju wysokimi wartościami artystycznymi. Projekt budynku podporządkowany został jego przeznaczeniu, tj. zapewnieniu optymalnych warunków obserwacji ruchu pociągów.

Budynek na stałe wpisał się w krajobraz architektoniczny rejonu stacji kolejowej Warszawa Zachodnia. Jego wartość naukowa, wyrażają się w jego warstwie materialnej i w nowatorstwie projektu architektonicznego. To świadectwo świadomości projektantów, którzy uwzględniając planowaną rozbudowę dworca zaprojektowali budynek, zachowujący utylitarne wartości. Stanowi przykład ikonicznej architektury. Ponadto nastawnia stanowi źródło wiedzy na temat architektury tego okresu. Jest przykładem godnej do naśladowania umiejętności połączenia aspektów użytkowych z estetycznymi.

Zabytkowe latarnie – jest postępowanie

wtorek, 22 sierpnia 2023 09:54

Prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wszczął postępowanie dotyczące dekoracyjnych latarni zlokalizowanych przed głównym wejściem do Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie.

Osiem kandelabrów zlokalizowanych jest przed głównym wejściem do pałacu. Należą do najcenniejszych elementów zagospodarowania jego przedpola. Latarnie przed wejściem głównym mają formę kamiennych kolumn z dekoracyjnymi kapitelami na które nałożono metalową konstrukcję wspierającą pięć profilowanych kloszy. Zachowanie oraz konserwacja kandelabrów jest konieczne ze względu na wartość artystyczną obiektów. Dzięki wpisowi zdemontowane obecnie latarnie z terenu, gdzie prowadzone są prace wykopaliskowe i remontowe będą mogły być podane profesjonalnej konserwacji. Decyzji o wpisie można się spodziewać po zakończeniu postępowania.

Budynek przy ulicy Grójeckiej 184 w rejestrze zabytków

środa, 16 sierpnia 2023 14:29

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków prof. Jakub Lewicki wpisał do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego budynek przy ul. Grójeckiej 184 w Warszawie. Decyzja uniemożliwi jego rozbiórkę i wzniesienie w tym miejscu współczesnej wysokiej zabudowy..Obiekt posiada wartości historyczne. W jego rejonie toczyły się walki związane z Powstaniem Warszawskim.

Budynek został wzniesiony w 1928 r., na działce należącej początkowo do Spółdzielni Mieszkaniowej „Ochota Robotnicza”, od 1928 r. stanowiącej własność Leona Konrada Wilmana. W 1935 r. kamienica została zakupiona przez Bank Gospodarstwa Krajowego, a następnie Tadeusza i Julię Kurowskich (1936). W czasie Il wojny światowej, budynek ostrzeliwany był przez wojska niemieckie. Prace remontowe w znacznie uszkodzonym budynku rozpoczęły się w 1946 r. i trwały do 1949 r. W 1955 r. nieruchomość została przejęta na własność Skarbu Państwa, wykorzystywany był początkowo na cele mieszkalne. Od 1975 r. został dostosowany na siedzibę hotelu robotniczego, następnie po 1980 r. na biurowiec. Mieściły się tam siedziby m.in. Warszawskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Komunalnego WARSBUD, Przedsiębiorstwo Robót Drogowo-Kanalizacyjnych, Gminna Gospodarka Komunalna Ochota. W 2017 r. budynek przekazany został spadkobiercom przedwojennych właścicieli. Obecnie pozostaje w rękach prywatnych.

Kamienica Brunona i Leona Wilmanów w lipcu 2012 r. została wpisana do gminnej ewidencji zabytków m.st. Warszawy. Ponadto znajduje się na terenie objętym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego rejonu Szczęśliwic Południowych.

Przedmiotowa kamienica składa się z dwóch skrzydeł, o rzucie zbliżonym do litery „L”. Jest murowana, podpiwniczona, o czterech kondygnacjach nadziemnych i poddaszu użytkowym, przekryta dachem dwuspadowym, z niewielkimi tarasami. Detal architektoniczny ogranicza się do wysokiej strefy cokołowej, profilowanego gzymsu wieńczącego oraz schodkowej attyki w południowo-wschodnim narożniku. Wewnątrz zachowały się dwie klatki schodowe, historyczny układ funkcjonalno-przestrzenny został zatarty ze względu na dostosowanie budynku do funkcji biurowych.

Przed wpisem do rejestru MWKZ poprosił Narodowy Instytut Dziedzictwa o ocenę wartości zabytkowych. NID wskazał: „W przypadku przedmiotowego obiektu wartości zabytkowe budynku można określić jako typowy przykład i świadectwo historii dzielnicy i jej zabudowy z czasów międzywojennych. Zachowany wystrój elewacji od frontu nawiązuje do cech architektury modernistycznej. Budynek nie jest jednak dziełem prekursorskim ani wybitnym dziełem architektury, nie cechują go też znaczące wartości naukowe”.

Budynek zaprojektowany został na funkcje mieszkalne, jego projekt na tle ówczesnej zabudowy miasta pod względem formy architektonicznej jest dziełem reprezentatywnym świadczącym o ówczesnym poziomie życia co przekłada się na wartości naukowe kamienicy.

Wartości historyczne skupiają się na reprezentatywności budynku jako typowego przykładu architektury mieszkalnej na początku lat 30 XX w. — obiekt jest zachowanym przykładem zabudowy w tej części Ochoty. Stanowi dokument rozwoju przestrzennego i urbanistycznego dzielnicy. Ponadto posiada wartości historyczne jako niemy świadek historii. W rejonie tym toczyły się walki związane z Powstaniem Warszawskim, czego efektem były znacznej wielkości dziury w murach budynku po ostrzale. Kilometr dalej, na tej samej ulicy — Grójeckiej — znajduje się znacznej wielkości upamiętnienie działań wojennych — opracowany pełnoplastycznie Pomnik Barykady Września z 1979. Znane są wizerunki budynku z 1945 r., kiedy budynek nosi ślady znacznych zniszczeń. Kamienica przy ul. Grójeckiej 184 jako autentyczny obiekt stanowi cenny element lokalnej historii ulicy.

Kamienica posiada wartości artystyczne, które wyrażają się w skromnej, minimalistycznej estetyce. Na cofniętej części elewacji od ul. Grójeckie jest zlokalizowane wejście główne zaakcentowana symetrycznym szczytem. Składa się on z pięciu płaszczyzn — skrajne kontynuują lico elewacji, środkowe są cofnięte względem niej.

Budynek będący przykładem międzywojennej zabudowy tej części miasta jest udokumentowany na fotografiach archiwalnych ukazujących zniszczenia wojenne. Zachowanie budynku wraz z jego powojenną odbudową przy zachowanych materiałach świadczących o pożodze wojennej przekładają się na znaczne wartości historyczne kamienicy.

W ocenie MWKZ ochrona w ramach GEZ jest zbyt słaba w kontekście złego stanu i czytelnego podziału wnętrz. Mając na względzie pogarszający się stanu techniczny obiektu oraz zachowane relikty wyposażenia budynku MWKZ jest zdania, że zachodzą przestanki do ochrony budynku poprzez jego wpis do rejestru zabytków.