Brama założenia dworskiego w Wólce Nosowskiej – Kolonia w rejestrze zabytków
czwartek, 21 września 2023 09:34
Prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków, wpisał do rejestru zabytków bramę założenia dworskiego w Wólce Nosowskiej – Kolonia w powiecie łosickim. Postepowanie w tej sprawie zostało wszczęte z urzędu.
Brama znajduje się na obszarze zabytkowego zespołu parkowo-pałacowego. Wybudowana została na przełomie XIX i XX wieku z inicjatywy ówczesnego właściciela majątku, Czesława Wroczyńskiego. Wzniesiona jest z cegły czerwonej i łamanego kamienia polnego, o wymiarach: 12 metrów długości, 1,25 głębokości oraz 4,5m wysokości.
Założenie dworskie w Wólce Nosowskiej było ważnym historycznie ośrodkiem ziemiańskim. Jego nazwa pochodzi od pobliskiej wsi Nosów, z którą było związane jako folwark. W 1514 r. królowa Helena Rurykowiczówna, żona Kazimierza Jagiellończyka, nadała je kniaziowi Iwanowi Puzynie herbu Oginiec. Z końcem XVIII w. majątek stał się własnością rodziny Wężyków herbu ''Wąż''. Założenie dworskie w Wólce Nosowskiej, swój obecny kształt, zawdzięcza wybitnemu przedstawicielowi tego rodu, jakim był Ignacy Węłk, który okazał się świetnym i ambitnym gospodarzem. W 1809 r., w stopniu porucznika uczestniczył w odbiciu Zamościa z rąk Austriaków. W 1812 roku jako oficer napoleoński walczył w bitwie pod Berezyną, gdzie został ciężko ranny. Za bohaterstwo odznaczono go krzyżem oficerskim Virtuti Militari i Legią Honorową. Po dziewięciu latach służby wojskowej Ignacy Węłk wrócił do Polski, gdzie po krótkim okresie zamieszkiwania wraz rodziną pobliskim Toporowie, objął majątek w Wólce Nosowskiej. Pałac ucierpiał pod koniec II wojny światowej. Po odbudowie został zamieszkany. W 1954 roku dwór przekształcony został na szkołę podstawową. Brama jest materialnym świadectwem okresu świetności założenia dworskiego w Wólce Nosowskiej i charakterystyczną budowlą w lokalnym krajobrazie. Obiekt posiada wartości artystyczne, przejawiające się w formie architektonicznej, urozmaiconej indywidualnymi rozwiązaniami w postaci falistych spływów, czy też pionowych płycin, wypełnionych łupanym kamieniem polnym. Elementy te nadają bramie dostojny, monumentalny charakter. Brama posiada walory historyczne, jest jedynym poza murowanym dworem, materialnym świadectwem dawnego założenia dworskiego, na które składały się także karczma, budynki gospodarcze oraz czworaki, rozebrane po II wojnie światowej. Obiekt jest cennym reliktem i świadkiem lokalnej sarmackiej historii, obejmującej swoim zasięgiem dzieje znanych rodów szlacheckich oraz zmiany społeczne i własnościowe zachodzące na tych terenach na przestrzeni kilu ostatnich wieków.
Reprezentacyjna brama wjazdowa, usytuowana na osi pałacu, ma bardzo ważne znaczenie naukowe dla analizy rozplanowania kompozycyjnego' mało czytelnego dzisiaj założenia parkowo-pałacowego w Wólce Nosowskiej. Mając powyższe na uwadze, ze względu na wartości artystyczne historyczne i naukowe, objecie przedmiotowej bramy ochroną poprzez wpis do rejestru zabytków jest szczególnie istotne dla należytego zachowania narodowego oraz regionalnego dziedzictwa kultury.
Kolejny wpis w Warszawie
wtorek, 12 września 2023 10:21
Prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego kamienicę wraz z terenem, przy ul. Emili Plater 30.
Ulicę Leopoldyny, ob. Emilii Plater wytyczono około 1872 r. W 1897 r. na podstawie planu Lindleya można przyjąć, że posesja była w całości zabudowana. Inwestorem prawdopoddobnie był Symcha Kornblum. Nie jest znany autor projektu architektonicznego kamienicy. Mógł to być Aleksander Woyde, który zaprojektował kamienice na ul. Emilii Plater lub architekt Wąsowicz, autor sąsiedniej kamienicy o analogicznej kompozycji fasady. Podczas II wojny światowej kamienica była wielokrotnie ostrzeliwana. W latach 50. XX wieku dokonano niezbędnych napraw, Remont generalny obiektu przeprowadzono w latach 1966-1971 Około 1977 r. wykonano zewnętrzne zejście do kotłowni przy oficynie południowej. Od lat 90. XX w. następuje stopniowa wymiana stolarki okiennej na nową, wykonaną z PVC.
Budynek główny jest założony na rzucie prostokąta, połączony krótkimi, prostokątnymi łącznikami z oficynami bocznymi. Brama przejazdowa jest umieszczona osiowo. W parterze usytuowane są dwa lokale usługowe. Budynek jest trzypiętrowy z użytkowym poddaszem, w części podwórzowej czteropiętrowy, całkowicie podpiwniczony. Obiekt jest przykryty dachem jednospadowym i pulpitowym, z dziewięcioma lukarnami od frontu. Fasada jest dziewięcioosiowa z wtórnym cokołem z okienkami piwnicznymi, wąskim wtórnym gzymsem kordonowym, zwieńczona prostym, wtórnym gzymsem. Na terenie są trzy oficyny.
Kamienica wraz z oficynami stanowi cenny przykład zabudowy kamienicznej charakterystycznej dla Warszawy z okresu końca XIX w. Zaproponowana forma architektoniczna, pomimo wtórnego podział wewnątrz, wpisuje się w ówczesny nurt budownictwa mieszkaniowego. Wartość artystyczna jest wyrażona poprzez niezwykle bogate opracowanie artystyczne klatki kamienicy unikatowych neorokokowych drzwi oraz portali z motywami liści oraz chimerycznych istot będących hybrydą sfinksów oraz liści akantu. Ponadto na uwagę zasługuje oprawa architektoniczna przejazdu bramnego. Wystrój artystyczny kamienicy jest panoramą modnych historyzujących neostyli w końcu XIX w. Zachowane, rozbudowane dekoracje głównej klatki schodowej kontrastujące ze skromnym wyposażeniem klatek obsługujących oficyny, których estetyka jest zredukowana do drewnianych tralek. Różnorodność wyrażona w dekoracyjności przestrzeni wspólnych stanowi źródło naukowe, świadczą o zróżnicowanym poziomie życia mieszkańców Warszawy z przełomu wieków w obrębie jednego obiektu. W ocenie MWKZ nośnikiem wartości historycznych jest również teren na którym stoi kamienica oraz sam dziedziniec — funkcjonalnie i widokowo powiązany z budynkiem. Sposób aranżacji terenu podwórza wpływa bezpośrednio na czynniki mające wpływ na zachowanie substancji architektonicznej budynku. Objęcie ochroną zarówno wnętrz kamienicy, oficyn oraz terenu umożliwi konserwatorski remont ważnego w kontekście lokalnym zabytku.
Dwie kamienice w rejestrze zabytków
piątek, 08 września 2023 09:09
Prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków, wpisał do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego kamienice wraz z terenem posesji, położone w Warszawie przy ul. Podwale 25 i Długa 5, w Warszawie. Postępowanie w tej sprawie wszczęto z urzędu.
Ulica Podwale (dawne Na wale, Podwalska, Zawale, Przywale lub Wał) była traktem biegnącym wzdłuż wałów miejskich, w miejscu dawnej fosy. W XVI w. rozpoczęła się intensywna zabudowa tego terenu, zaczęto wznosić tu liczne dwory magnackie. Następnie w XlX w. charakter ulicy uległ zmianie, stając się rejonem licznych traktierni, hoteli i zajazdów, a następnie szynków i letnich teatrzyków ogrodowych.
Kamienice położone przy ul. Podwale 25 i ul. Długiej 5 wzniesiono jako element zabudowań klasztoru paulinów przy kościele Świętego Ducha. W 1662 r. kościół wraz z klasztorem decyzją biskupa poznańskiego Ludwika Tolibowskiego został ofiarowany oo. Paulinom. W miejsce zniszczonych zabudowań zaczęto wznosić murowany kompleks Kościół Świętego Ducha. Został wzniesiony w latach 1707 - 1717 według projektu Józefa Pioli. W latach 1724- 1778, powstało założenie klasztorne według projektu Józefa Fontany. Niedługo po zakończeniu prac część pomieszczeń została przeznaczona pod mieszkania dochodowe. Po wkroczeniu armii Napoleona na ziemie polskie w 1806 r. klasztor został przejęty i zaadoptowany na kwatery dla stacjonujących w Warszawie wojsk francuskich. Po klęsce Wielkiej Armii i utworzeniu przez Cesarstwo Rosyjskie Królestwa Polskiego, rząd carski usunął zakon paulinów z Warszawy (1819 r,). Kościół i klasztor został przekazany Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych Królestwa Polskiego z przeznaczeniem na zakłady fabryczne, jednak ostatecznie świątynia została przekazana niemieckiemu Bractwu św. Benona. Natomiast klasztor w większości przebudowano na mieszkania dochodowe. W części dawnego zespołu, przylegającej bezpośrednio do kościoła w latach 1825 - 1836 mieściło się seminarium duchowne, a następnie w XX w. powróciła ona do zakonu paulinów.
W nieruchomości Podwale 25 od kasaty zakonu aż do 1944 r. znajdowały się, oprócz mieszkań prywatnych, zakłady gastronomiczne, głównie traktiernie i winiarnie oraz sklepy. W XlX w. odbywały się tu również licytacje publiczne, czego liczne dowody można odnaleźć w ówczesnej prasie. Powstał tu m.in. jeden z pierwszych w Warszawie składów wina – Pierwsza Chrześcijańska Miodostynia W. Wysockiego. Budynek był wielokrotnie przebudowywany. W latach 1823-1824, podczas remontu przeprowadzonego przez budowniczego Mikołaja Pawłowskiego, zmianie uległy podziały wnętrz budynku przy ul. Podwale 25. Natomiast elewacje od strony ul. Długiej przebudowano w formach klasycystycznych. Zabudowania od strony ul. Długiej przeszły dwie zasadnicze przebudowy - w 1850 r. całkowicie zmieniono wnętrza kamienicy, natomiast pod koniec XlX w. elewacja otrzymała charakter klasycystyczny, dobudowano również balkony. W okresie międzywojennym zabudowania były własnością Stanisława Patka, ministra spraw zagranicznych w rządzie Leopolda Skluskiego i ambasadora RP w Waszyngtonie. Podczas oblężenia Warszawy w L939 r. budynki zostały w niewielkim stopniu uszkodzone. W okresie II wojny światowej, w piwnicach budynku przy ul. Podwale 25 mieściła się winiarnia ,,Pod Krzywą Latarnią", która istniała aż do 1952 r. Podczas powstania warszawskiego w 1944 r mieścił się tam szpital ,,Pod Krzywą Latarnią", w którym po kapitulacji Starego Miasta Niemcy wymordowali pacjentów i personel. W wyniku działań wojennych cały kompleks uległ znacznym zniszczeniom. Po wojnie rozebrane zostały oficyny od strony ul. Długiej. Odbudowa całości trwała w latach 1949-1954, według projektów Marii i Kazimierza Piechotków oraz Jana Grudzińskiego. W tym samym czasie nieruchomość została nabyta przez Ąednoczone Zakłady Przemysłu Muzycznego. Zespół budynków przy ul. Podwala prezentuje wszystkim wartości historyczne. Są świadectwem zmieniającej się historii, związaną silnie z trudnymi dziejami miasta. Jest równie związany z architektami m.in. Józefem Fontaną, Anicetem Czaką czy Marią i Kazimierzem Piec. Dokumentuje rozwój architektoniczny miasta, jego rozbudowę oraz proces przekształcenia obiektów klasztornych na potrzeby mieszkalne, jak również koncepcję i formę odbudowy dzielnicy staromiejskiej po II wojnie światowej. Zachowane elementy oryginalnej zabudowy m.in. piwnice, przyziemie i elewacje od ul. Podwale nadal stanowić mogą źródło informacji do badań nad zabudowaniami klasztoru paulinów W Warszawie, jak również późniejszymi przebudowami na m.in. obiekty gastronomiczne oraz przykład XlX-wiecznej przebudowy starszych obiektów. Powojenna odbudowa jest dziełem znanych architektów - Marii i Kazimierza Piechotków, jedną z pierwszych ich realizacji na terenie Warszawy. Stanowi przykład udanego połączenia zachowanej, historycznej substancji z nowszymi formami wnętrz i materiałami m.in. architektura pomieszczeń nawiązująca do historycznej klasztornej czy wysokiej klasy klatki schodowe. Należy również podkreślić, iż zwłaszcza skrzydło od ul. Podwale odznacza się wartościami estetycznym, dzięki częściowo zachowanemu detalowi architektonicznemu oraz oryginalnym podziałom elewacji.
Strona 15 z 362
«PoczątekPoprzednia11121314151617181920NastępnaOstatnie»
