Zabytkowa kapliczka na Żoliborzu, dn. 08.07.2009 r.

środa, 08 lipca 2009 17:29

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków Barbara Jezierska wpisała do rejestru zabytków Figurę Matki Bożej, powstałą ok. 1944 r., usytuowaną na podwórzu kamienicy położnej w Warszawie przy ul. Mickiewicza 27 na warszawskim Żoliborzu.
Według wspomnień Pani Ireny Heine, jednej z wieloletnich lokatorek kamienicy przy ul. Mickiewicza 27, figura musiała powstać przed 14 marca 1944 r., wówczas to właśnie w miejscowym kościele p.w. św. Stanisława Kostki odprawiono nabożeństwo w intencji fundatorów obiektu. Od tego czasu przy tej figurze ogniskowało się życie duchowe lokalnej społeczności podczas powstania warszawskiego. Urządzono tu ołtarz, przy którym kapelan Armii Krajowej odprawiał nabożeństwa i msze polowe dla cywilów oraz ruszających do akcji żołnierzy. Wokół figury chowano również zmarłych wówczas mieszkańców kamienicy oraz poległych powstańców. Ich nazwiska zostały spisane przez jedną z lokatorek kamienicy.


Przedmiotowa figura wykonana została z wapienia pińczowskiego i prezentuje Marię odzianą w długą szatę, przewiązaną w pasie i maforium, z prawą dłonią złożoną na piersiach, lewą ręką opuszczoną i lekko odchyloną od ciała. Delikatnie pochyloną głowę Marii okala gwieździsty nimb. Całość jest utrzymana w oszczędnej stylistyce. Rzeźba charakteryzuje się zwartą formą i redukcją szczegółów na rzecz ogólnego wyrazu plastycznego i kompozycji. Gładko opracowane płaszczyzny i hieratyczność w ujęciu postaci nadają jej monumentalnego charakteru. Rzeźba posadowiona została na kostkowej podstawie i prostym trójstopniowym, betonowym cokole. Jak dotąd, nie udało się ustalić jej autorstwa. Wiadomo natomiast, iż cokół zaprojektował inż. architektury Adam Jabłoński, którego syn - Witold Jabłoński (żołnierz AK ps. ?Rola?) poległ w czasie powstania warszawskiego. Pomnik nigdy nie zmieniał swojego umiejscowienia. W ciągu ponad sześćdziesięciu lat był kilkakrotnie poddawany nieprofesjonalnym zabiegom ?konserwatorskim?. Kolejne warstwy farby olejnej, stworzyły na powierzchni kamienia szczelną pokrywę doprowadzając do jej poważnych zniszczeń oraz destrukcji spoiwa. Uszkodzenia mechaniczne (np. ślady po postrzałach) uzupełniano na bieżąco cementem. W związku ze złym stanem obiektu w roku 2005, z inicjatywy mieszkańców budynku przy ul. Mickiewicza 27, dokonano jego profesjonalnej konserwacji wraz z rekonstrukcją brakujących elementów i uzupełnieniem ubytków.

Figura Matki Bożej prezentuje wysoki poziom wykonawstwa i niezwykłe walory artystyczne, czym wyróżnia się znacznie spośród kapliczek podwórzowych zachowanych na terenie Warszawy. O jej wyjątkowym znaczeniu przesądzają nie tylko posiadane wartości artystyczne, ale również historyczne. Od momentu swojego powstania figura odgrywała istotną rolę konsolidującą mieszkańców kamienicy w trudnym okresie okupacji i powstania warszawskiego, stając się ważnym dla nich obiektem kultu, trwale wpisanym w powstańczą historię Żoliborza.



Monika Dziekan
Rzecznik MW Konserwatora Zabytków

Dawna siedziba NKWD pod ochroną konserwatorską, 25.06.2009 r.

czwartek, 25 czerwca 2009 14:04

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków Barbara Jezierska decyzją z dnia 19 czerwca 2009 r. wpisała do rejestru zabytków piwnice budynku mieszkalnego, tzw. willi ?Jasny Dom?, przy ul. Świerszcza 2. Wpis obejmuje poszczególne pomieszczenia piwniczne wraz z zachowanymi inskrypcjami martyrologicznymi oraz drzwiami do cel.

?Jasny Dom? został zbudowany w 1934 roku. Willa stanowi element historycznego założenia ?Miasta Ogrodu Włochy?. Zbudowana została w stylu modernistycznym. W założeniu willa miała pełnić funkcje mieszkalno - usługowe. Obiekt przetrwał II wojnę światową bez znacznych uszkodzeń. W 1945 roku, po wkroczeniu wojsk sowieckich do Warszawy, mieszkańcy dostali nakaz opuszczenia obiektu, który przez następne lata miał służyć jako siedziba i areszt NKWD, a następnie jako Rejonowa Komenda Uzupełnień Ludowego Wojska Polskiego. Nie jest dokładnie znana data opuszczenia budynku przez NKWD. Szacuje się, że był to koniec lat 50., początek lat 60. XX wieku. Następnie kamienicę przejął zarząd miejski i przeznaczył na mieszkania komunalne. Starania o odzyskanie domu spadkobiercy rozpoczęli na początku lat 90. Po odzyskaniu nieruchomości w roku 1992 w pomieszczeniach piwnicznych zostały odkryte inskrypcje, świadczące o sposobie wykorzystywania tych pomieszczeń latach powojennych.

Po przeprowadzonych oględzinach okazało się, że dziesięć z jedenastu  pomieszczeń piwnicznych służyło za zbiorowe cele więzienne, jedno (pod schodami) pełniło  funkcję karcera. Zachowane ślady świadczące o tragicznej historii tego miejsca, to przede wszystkim inskrypcje martyrologiczne oraz drzwi do cel. Inskrypcje wyryte zostały na ścianach oraz na drzwiach do cel. Na niektórych drzwiach zachowały się również napisy wykonane ołówkiem kopiowym. Wśród tekstów pojawiają się nazwiska przetrzymywanych osób, daty, kalendarze cyfrowe i kreskowe, adresy, piktogramy etc. W inskrypcjach przeważają głównie lata 1945-1946. Drzwi każdego z pomieszczeń piwnicznych mają wycięte, tzw. ?judasze? oraz prostokątne otwory służące prawdopodobnie do podawania posiłków.

W 2005 roku na południowo-zachodniej elewacji budynku odsłonięto tablicę pamiątkową informującą o niezwykłej historii tego miejsca. Same inskrypcje, elementy o charakterze bardzo nietrwałym, po dziś dzień nie zostały odpowiednio zabezpieczone. Tylko wytrwałość i dobra wola właścicieli sprawiły, że do dziś zachowały się w obecnym stanie


Monika Dziekan
Rzecznik MW Konserwatora Zabytków

Zaproszenie, dn. 16.06.2009r.

środa, 17 czerwca 2009 15:42

Zapraszamy na kolejne spotkanie Forum Ochrony Zabytków poświęcone współpracy Wojewody Mazowieckiego z organizacjami pozarządowymi. Spotkanie odbędzie się w Mazowieckim Urzędzie Wojewódzkim, przy Pl. Bankowym 3/5, w Warszawie w dniu 25 czerwca 2009 r. o godzinie 16:00 w sali 159.
Podczas spotkania zostanie wyłoniony Koordynator Forum oraz przedstawiciel do Rady ds. współpracy z organizacjami pozarządowymi przy Wojewodzie Mazowieckim. Zostanie omówiony Program współpracy Wojewody Mazowieckiego z organizacjami pozarządowymi oraz z podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie w ramach prowadzonych konsultacji społecznych. Będą także zaprezentowane tematy, którymi Forum będzie się zajmować w 2009 roku. 


Monika Dziekan
Rzecznik MW Konserwatora Zabytków