Praski mural trafił do rejestru zabytków

piątek, 10 lipca 2020 15:40

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków ruchomych województwa mazowieckiego mural reklamowy, zlokalizowany na elewacji tylnej budynku przy ul. Targowej 22 w Warszawie, z uwagi na zachowane wartości artystyczne i historyczne.

Przedmiotowy wielkoformatowy mural znajduje się na dwóch tylnych ścianach oficyny dawnej kamienicy Dominika Cichockiego. Kamienica frontowa i część jej oficyn została rozebrana w związku poszerzeniem ulicy Kijowskiej w roku 1967, po wybudowaniu Dworca Wschodniego. Budynek, na którym umieszczony jest mural, figuruje w gminnej ewidencji zabytków i znajduje się na terenie układu urbanistycznego ulicy Targowej (nr rej A 865).

Wpisany do rejestru zabytków mural stanowi reklamę produktów biobójczych - owadobójczych i dezynfekcyjnych -produkowanych przez Zakłady Chemiczne „Azot” w Jaworzynie. Został namalowany w latach 70. XX w. Kompozycja na ścianie północno-wschodniej budynku powtarza zmultiplikowany, dwukondygnacyjny układ uproszczonych form, nawiązujących do opakowań reklamowanych preparatów (pojemniki aerozoli zaoblone u góry zwieńczone prostokątnymi przykrywkami). Ciemne, szerokie kontury z zaznaczonymi białymi plamami blików, rytmicznie powtarzane, wypełnione są barwnymi płaszczyznami. W kompozycji wykorzystane są barwy podstawowe - czerwień, żółć i błękit. Na wyższej kondygnacji poszczególne opakowania opisane są nazwami promowanych preparatów: molozol, muchozol, sanitozol. Poniżej przebiega biały pas mający symbolizować smugę aerozolu rozpyloną z pojedynczego pojemnika namalowanego na północno-zachodniej ścianie. Na białym tle oraz na ścianie północno-zachodniej widoczne są ślady po pierwotnych hasłach reklamowych, obecnie w części zatynkowane lub nieczytelne.

Walory artystyczne objętego postępowaniem muralu, promującego produkty Zakładów Chemicznych „Azot” w Jaworzynie, przejawiają się w wyważonej kompozycji i kolorystyce wielkoformatowego dzieła. Mural, projektowany według prawideł teorii reklamy socjalistycznej, nawiązywał bezpośrednio do produktu, jednocześnie mając za zadanie - jako ogólnodostępny nośnik i masowy środek przekazu - kształtowanie gustu estetycznego społeczeństwa poprzez swoją formę graficzną. Pomimo dużych zniszczeń oryginalnej substancji mural posiada dużą wartość wynikającą z zachowania oryginalnej skali, formy i kolorystyki. Obiekt posiada również wartości historyczne, jako jeden z nielicznych zachowanych obiektów reklamy wielkoformatowej na terenie Warszawy powstałej w latach 70. XX w. oraz element współtworzący wizualną tożsamość tego rejonu Pragi.

Na potrzeby postępowania przygotowana została również specjalistyczna opinia Narodowego Instytutu Dziedzictwa, w której wskazano, iż zachowany mural reklamowy zasługuje na ochronę prawną z uwagi na jego unikatowy charakter, niewątpliwe walory plastyczne i historyczne, a także szybki proces zanikania obiektów tego typu z przestrzeni miejskiej

Stacja gołębi pocztowych Twierdzy Modlin wpisana do rejestru zabytków

środa, 01 lipca 2020 10:58

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego budynek dawnej stacji gołębi pocztowych zlokalizowany na terenie Twierdzy Modlin w Nowym Dworze Mazowieckim przy ul. Księstwa Warszawskiego 190, z uwagi na zachowane wartości artystyczne, historyczne i naukowe.

Budynek stacji gołębi pocztowych stanowi jeden z elementów zabudowy Twierdzy Modlin. Nieruchomość została usytuowana na wschodnim skrzydle umocnień ziemnych twierdzy, powyżej d. działobitni napoleońskiej (wtórnie adaptowanej na stację wodociągów twierdzy oraz Wojskową Agencję Koszar). Jest to budynek murowany, założony na rzucie prostokąta, niepodpiwniczony, o 3 kondygnacjach nadziemnych, przekryty dachem czterospadowym, z lukarnami od strony północnej i południowej. Elewacje wykończone są czerwoną cegłą ceramiczną.

Dokładny czas powstania budynku nie jest znany. Został on wzniesiony w czasie stacjonowania w twierdzy wojsk rosyjskich, o czym może świadczyć forma architektoniczna budynku. Przyjmuje się, iż budynek został wzniesiony w II poł. XIX w. Po 2012 r. budynek poddano pracom remontowym i konserwatorskim. Obecnie jest nieużytkowany, zabezpieczony, pozostawiony w stanie surowym otwartym.

Budynek stacji gołębi pocztowych jest przykładem zabudowy uzupełniającej, wzniesionej na potrzeby utrzymania komunikacji strategicznego punktu wojskowego, jakim była Twierdza Modlin, wyróżniającym się na tle całego zespołu indywidualną funkcją i wyrazem estetycznym. Otrzymał on dostosowaną do stylistyki istniejącej zabudowy formę architektoniczną, o profilowanych gzymsach, skromnie opracowanych otworach okiennych i drzwiowych, które połączone zostały z elementami drewnianymi. Przeprowadzony w ostatnich latach remont nie pozbawił obiektu pierwotnych cech stylowych i charakterystycznych rozwiązań materiałowych.

Stacja stanowi również świadectwo wykorzystywania gołębi pocztowych na potrzeby wojskowości. Jest to jedyny na terenie Twierdzy Modlin obiekt tego typu i jeden z nielicznych zachowanych na terenie kraju, ma zatem znaczną wartość historyczną. Stopniowa rozbudowa twierdzy obejmowała zarówno budynki koszarowe czy umocnienia i stanowiska obrony, ale także zabudowę dodatkową, umożliwiającą jej funkcjonowanie w przypadku oblężenia lub prowadzonych w rejonie działań bojowych.

Wartość naukowa budynku wynika jego z warstwy materialnej, m.in. technologii wykonania, użytych materiałów budowlanych i ich opracowania, jak również rozwiązań technicznych i funkcjonalnych cechujących budownictwo ceglane, umożliwiającej prowadzenie badań nad historyczną zabudową Twierdzy Modlin. Wybór lokalizacji oraz forma budynku spełnić miały wszystkie potrzeby związane z hodowlą gołębi pocztowych, co stanowi ważne źródło dla badań nad dziejami wojskowości.

Kamienica przy ul. Środkowej 25 wpisana do rejestru zabytków

czwartek, 25 czerwca 2020 09:02

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego kamienicę wraz z oficynami i terenem posesji, położoną przy ulicy Środkowej 25 w Warszawie, z uwagi na zachowane wartości artystyczne, historyczne i naukowe.

Przedmiotowa kamienica znajduje się w południowej części dzielnicy Praga-Północ. Budynek główny założony jest na planie prostokąta, usytuowany kalenicowo w zachodniej pierzei ulicy Środkowej, posiada dwie oficyny: boczną po stronie północnej i poprzeczną, zamykającą działkę od strony zachodniej. Posesja o numerze hipotecznym 1372, obecnie ul. Środkowa 25, należała pierwotnie do małżonków Papińskich, którzy w roku 1900 zakupili ją od rodziny Gizińskich. Na początku XX wieku działka była zabudowana drewnianym budynkiem frontowym oraz szeregiem mniejszych, również drewnianych budynków, umiejscowionych w tylnej części posesji. Z 1897 r. pochodzi informacja o dwuklasowej szkole żeńskiej Wandy Gizińskiej, do której nieruchomość należała przynajmniej od 1891 r. Taryfa ulic i posesji na rok 1900 nie wymienia jej już jako właścicielki, a szkoła przestała funkcjonować. Kamienica przy ul. Środkowej 25 została wzniesiona w latach 1911-1912 dla kolejnego właściciela posesji - Antoniego Rudnickiego, który na początku XX w. zajmował się handlem wyrobami żelaznymi. Po wybudowaniu kamienicy na parterze rozpoczął działalność m.in. sklep spożywczy i magiel. Mieszkania otrzymały zróżnicowany standard. W oficynie mieszkali przed wojną m.in. rzemieślnicy, zaś w skrzydle frontowym, gdzie mieszkania posiadały wyższy standard, mieszkał rewident Ksawery Rosochnacki, urzędnik Antoni Stroński czy lekarka Helena Pokrzywińska.

Budynek stanowi jeden z nielicznych tak dobrze zachowanych reliktów zabudowy mieszkaniowej na terenie ulicy Środkowej. Jego czytelna forma architektoniczna dokumentuje historię budownictwa mieszkaniowego na terenie Nowej Pragi, posiada on więc znaczące walory naukowe jako cenny dokument historii ulicy i jej rozwoju budowlanego. Na walory artystyczne budynku składają się zastosowane tradycyjne motywy zdobnicze (profilowany cokół, boniowanie, wielostopniowe gzymsy i obramienia okien, płyciny z dekoracją rzeźbiarską złożoną z motywów geometrycznych i festonów, nisza z figurą Matki Boskiej) oraz zachowane elementy wyposażenia wnętrz (ceramiczne i drewniane posadzki, zdobiona stolarka drzwiowa częściowo z zachowanymi okuciami, klamkami i hakami, mosiężne dzwonki do mieszkań, kute balustrady schodów, piece kaflowe i pozostałości dekoracji ściennych). Dzieje budynku oraz związanych z nim osób umożliwiają rekonstrukcję przemian obyczajowych oraz przestrzennych dawnej Warszawy. Ponadto kamienica zlokalizowana jest na terenie posesji o historycznym kształcie i granicach utrwalonych na przełomie XIX i XX w., obejmującej wewnętrzny dziedziniec i przejazd bramny, tym samym jest to cenny dokument historycznych podziałów parcelacyjnych i funkcjonalnych. Ochrona prawna kamienicy leży zatem w interesie społecznym, wynikającym z potrzeby zachowania wartościowych reliktów przedwojennej zabudowy na terenie Pragi, których pozostałości wypierane są przez powstawanie w tym obszarze wciąż nowych inwestycji, zacierających pierwotny charakter dzielnicy.