Nowy wpis do rejestru zabytków ruchomych

poniedziałek, 04 grudnia 2023 10:56

Prof. Jakub Lewicki, wpisał do rejestru zabytków ruchomych województwa mazowieckiego zespół mebli oraz obiektów metaloplastycznych zaprojektowanych i wykonanych w Spółdzielni Artystycznej „Rzut”, stanowiących wyposażenie biblioteki przy ul. Świętojańskiej 5 w Warszawie. Dzięki tej decyzji ochroną objęto 210 obiektów. Postępowanie zostało wszczęte wniosek Dyrektora Biblioteki Publicznej Dzielnicy Śródmieście.

Kamienica zlokalizowana przy ul. Świętojańskiej 5 (tzw. kamienica Gautierów), powstała w 1728 r. z połączenia dwóch kamienic. Po zniszczeniu w 1944 roku, odbudowana została w latach 1953-56 według projektu Haliny Kosmólskiej. W 1956 r. w kamienicy rozpoczęła działalność biblioteka publiczna dzielnicy Stare Miasto wraz z Czytelnią Naukową, Wypożyczalnią dla Dorosłych i Młodzieży oraz Biblioteką dla Dzieci i Młodzieży.

Jesionowe meble stanowiące wyposażenie powyższych placówek wykonane zostały przez Spółdzielnię Artystyczną „Rzut” z Torunia. Projektanci spółdzielni bazując na stylu ludowym (regionalnym) i dworkowym realizowali zlecenia przy wyposażaniu wielu wnętrz budynków użyteczności publicznej (m.in. meble do Pałacu Kultury i Nauki). Przedsiębiorstwo „Rzut” założone zostało w latach 20. XX w., a w 1950 r. firma stała się ekspozyturą Centrali Przemysłu Ludowego i Artystycznego (CPLiA). Charakterystycznymi cechami wyrobów meblarskich spółdzielni, prócz czerpania wzorców rzemiosła ludowego, były formalizm, funkcjonalizm i estetyka. Meble wykonane dla staromiejskiej biblioteki obejmowały m.in.: stoły z intarsjami, krzesła dostosowane do wieku czytelników, wyściełane zielonym aksamitem fotele, regały biblioteczne, komody i szafki katalogowe. Wnętrza dekorują także unikatowe elementy metaloplastyczne: ozdobione herbem Warszawy kraty, kute wieloramienne żyrandole.

Na zespół objęty wpisem do rejestru zabytków składają się następujące obiekty: kute, wieloramienne żyrandole, prosta geometryzująca forma krat oraz stylizowanie motywy nawiązujące do herbu Warszawy (motyw Warszawskiej Syreny umieszczony na kratach). Zarówno meble jak i sprzęty pomocnicze charakteryzują się funkcjonalnością i zostały dostosowane do działalności biblioteki i czytelni oraz potrzeb użytkowników (wyposażenie Biblioteki dla Dzieci). Meble zdobione są intarsją i dekoracyjnie zestawionych oklein o różnorodnych układach słojów (włókien). Przedmiotowy zespól mebli z lat 50. XX w., stanowiących wyposażenie pomieszczeń oraz obiektów metaloplastycznych posiada wartości artystyczne i historyczne uzasadniającego jego wpis do rejestru zabytków ruchomych, a ich trwałe zachowanie dla przyszłych pokoleń leży w interesie społecznym. Ze względu na odbudowę pierzei rynku z zachowaniem historycznego charakteru elewacji oraz wnętrz, metaloplastyka oraz meble zaprojektowane do pomieszczeń znajdujących się w przedmiotowej kamienicy nawiązują do tradycyjnych wzorców historycznych i rustykalnych.

Realizacje te powtarzają tradycyjne techniki kowalstwa i formy mebli. Meble oraz obiekty metaloplastyki są funkcjonalne, a tradycyjne formy wyrazu i technika ich wykonania podkreślają charakter wnętrz i funkcje, do których były przeznaczone. Obiekty stanowią kontynuację tradycyjnych form meblarstwa oraz metaloplastyki. Są świadectwem plastyki i sztuki użytkowej okresu powojennego. Ich stan zachowania jest dobry lub bardzo dobry i nie wymagają prac konserwatorskich. O wartościach historycznych wyposażenia decyduje głównie to, iż stanowi ono zachowany oryginalny zespół z okresu odbudowy Starego Miasta oraz przykład działalności projektowej wybitnej spółdzielni twórczej okresu powojennego Spółdzielni „Rzut”. Ponadto walory plastyczne przedmiotowych obiektów oraz ich dobra jakość warsztatowa stawiają je w szeregu dzieł sztuki wartościowych pod względem artystycznym.

Neogotyckie meble wróciły do oficyny przy Pałacu Branickich

czwartek, 30 listopada 2023 10:15

Konsekwentne i stanowcze działania Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Warszawie przyniosły efekt. Zabytkowe neogotyckie meble wróciły do oficyny przy Pałacu Branickich na Nowym Świecie. Teraz będą należycie chronione. To duży sukces. Historia mebli związana jest z funkcjonującą przez wiele lat w oficynie Pałacu Branickich, apteką. Istniała od 1851 do 2016 roku. Były częścią jej wyposażenia, formalnie należały do spółki, która prowadziła aptekę. W 2017 roku jej przedstawiciele wywieźli obiekty do Wiązownej. Były to działania niezgodne z prawem. W listopadzie 2022 roku Naczelny Sąd Administracyjny prawomocnie nakazał zwrot mebli do budynku dawnej apteki. MWKZ wszczął postępowanie egzekucyjne w celu przymuszenia posiadacza zabytkowych mebli do wykonania prawomocnego nakazu. W wyniku skutecznych czynności egzekucyjnych prowadzonych przez MWKZ doprowadzono do powrotu zabytkowych mebli w ich pierwotne miejsce - urząd przejął meble. Planowana jest ich konserwacja i odtworzenie w zabytkowym wnętrzu. Cenny zabytek obecnie znajduje się w budynku dawnej apteki. Meble będą eksponowane w pierwotnym miejscu. Radości z tego powodu nie kryje prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków. – To jeden z naszych największych sukcesów. Do tej pory żadnemu urzędowi nie udało się w taki sposób doprowadzić do pomyślnego końca, tak skomplikowanej sprawy. Zabytkowe i piękne meble wracają w należne ich miejsce. Będą pod należytą ochroną. Konsekwencja, upór i zdecydowane działania przyniosły efekt. Szczególnie chciałbym podziękować pracownikom WUOZ Tomaszowi Wielądkowi, Idze Polanowskiej i Pawłowi Karczewskiemu w tej sprawie wykazali się dużym zaangażowaniem. - mówi prof. Lewicki

Kamienica przy ul. Wilczej 32 w rejestrze zabytków

piątek, 24 listopada 2023 10:00

Prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego kamienicę wraz z terenem, położoną przy ul. Wilczej 32 w Warszawie. Postępowanie w tej sprawie zostało wszczęte z urzędu.

Posesja pod koniec XVIII w. należała do Kazimierza i Maryanny Tywolskich, od których Jan Bogumił Naumann oraz małżonka Maryanna z Lipińskich nabyli nieruchomość za sześćdziesiąt dukatów w 1788 roku. Kolejnymi właścicielami od 1821 roku byli Jan i Maryanna z Dudzińskich Gradowscy. Na drodze działań sądowych nieruchomość w 1853 r. wystawiona została na sprzedaż poprzez licytację publiczną. Nowym właścicielem na mocy wyroku ostatecznego stał się Jan Stoczewski, który za kwotę 1562,50 kopiejek dokonał zakupu działki. Następnie nieruchomość na mocy kontraktu z lutego nabył Walenty Dudkiewicz, od którego w późniejszym czasie odkupili Ferdynand i Anna z Lipińskich Krassowscy, aż w końcu w 1859 r. rzeczowa nieruchomość trafiła w posiadanie Jana Filipa Daaba.

We wrześniu 1897 r. nieruchomość stała się własnością jego dzieci. Nową, murowaną kamienicę czynszową pod numerem 32 wybudowano w 1897 r. wg projektu Jana Hinza dla już jedynego właściciela nieruchomości Adolfa Daaba – udziałowca Towarzystwa Akcyjnego Zakładów Przemysłowych Budowlanych „Fr. Martens i A. Daab", założonych w 1866 r. przy ul. Hożej w Warszawie. Budynek do lat trzydziestych XX w. należał do rodziny Daab. Od 1976 r. nieruchomość przejął Skarb Państwa.

W czasie lI wojny światowej w oficynę kamienicy trafił pocisk z niemieckiego moździerza. Uszkodzeniu uległa część oficyny środkowej, oficyna wschodnia oraz częściowo dach nad budynkiem frontowym. Zniszczone partie ścian oficyn rozebrano, pozostałości zadaszono. Niedługo po wojnie część oficyny środkowej rozebrano do wysokości parteru, a oficynę wschodnią obniżono o jedno piętro.

Budynek znajduje się w ścisłym centrum Warszawy. Składa się z reprezentacyjnej części frontowej skierowanej fasadą na południe oraz trzech oficyn obejmujących wewnętrzny dziedziniec. Budynek jest w pełni podpiwniczony, murowany z cegły pełnej na zaprawie cementowo-wapiennej. Część frontowa jest czterokondygnacyjna, nakryta niskim dachem dwuspadowym. Oficyny zachodnia i północna są pięciokondygnacyjne, pokryte dachem pulpitowym. Najbardziej wartościowym komponentem budowli szesnastoosiowa fasada o wysublimowanych rozwiązaniach dekoracyjnych.

Kamienica przy ul. Wilczej 32 stanowi cenny przykład zabudowy kamienicznej charakterystycznej dla Warszawy z okresu drugiej połowy XIX wieku, będąc elementem autentycznej, historycznej tkanki miejskiej. Na tle sąsiednich budynków obiekt wyróżnia się indywidualną kompozycją dekoracji architektonicznych elewacji frontowej, utrzymanej w stylistyce neoklasycystycznej.

Kamienica jako jedna z niewielu zachowała swój pierwotny wystrój stanowiąc dziś jeden z najbardziej imponujących budynków mieszkalnych Śródmieścia. Kamienica jest reliktem budownictwa mieszkaniowego Warszawy, wznoszonego na przełomie XIX i XX wieku. W pełni czytelna forma architektoniczna obiektu oraz rozwiązania przestrzenne i funkcjonalne dokumentują ważny etap historii budownictwa mieszkaniowego z tamtego okresu na terenie Śródmieścia. Natomiast forma zagospodarowania parceli i jej historyczny obrys dostarczają wiedzy o historii kształtowania się zabudowy w tej części miasta w oparciu o nowoczesne formy architektoniczne. Sama kamienica została wzniesiona dla Adolfa Daaba, udziałowca Towarzystwa Akcyjnego Zakładów Przemysłowych Budowlanych „Fr. Martens i A. Daab", założonych w 1866 r. przy ul. Hożej w Warszawie, które miało kluczowy udział w odbudowie Państwa Polskiego nie tylko w politycznym sensie, ale nade wszystko w odbudowie gospodarstwa narodowego.

Wartość historyczna wynika również z jej dokumentalnego charakteru jako świadectwa zniszczeń wojennych oraz ukształtowania terenu. Wartość artystyczna przedmiotowego budynku wyrażona została poprzez bogate opracowanie ornamentalne fasady, dzięki czemu zyskała monumentalny, kosmopolityczny wyraz. Bogactwo fasady służyło podkreśleniu splendoru najdroższych domów poprzez zastosowanie bardzo bogatych, pełnych detali w postaci profilowanych gzymsów, dekoracyjnych fryzów, pilastrów, obramień okiennych czy bonii. Całości dopełniają dekoracyjne elementy wystroju wnętrz takie jak: piece kaflowe, oryginalne i niezwykle cenne parkiety, opracowania sztukatorskie w postaci geometrycznie i roślinnie dekorowanych plafonów, narożników i bogato dekorowanych opasek z motywami gałązek, wiców, liści, kwiatów, astragali, wolut czy wstążek. W części mieszkań znajdują się marmurowe parapety odtworzone częściowo na wzór oryginalnych. W budynku zachowała się liczna stolarka drzwiowa zarówno prowadząca do klatek schodowych, jak i mieszkań jak oraz we wnętrzach lokali. Wartość naukowa budynku wynika pośrednio z wartości artystycznych i historycznych. Kamienica jako zabytkowy obiekt jest materialnym dokumentem przeszłości, mającym wyróżniające się wartości wynikające z jego warstwy materialnej, m.in. technologii.