Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków

środa, 18 kwietnia 2018 00:10

Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków, obchodzony 18 kwietnia na całym świecie, został ustanowiony przez Komitet Wykonawczy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS w 1983 r. i wpisany przez UNESCO do rejestru ważnych imprez o znaczeniu światowym. Ideą obchodów Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków w Polsce jest prezentowanie dóbr kultury o istotnym znaczeniu dla europejskiego i światowego dziedzictwa kulturowego oraz uhonorowanie konserwatorów i właścicieli zabytków, którzy w szczególny sposób przyczynili się do ich ratowania.

Na zdjęciu z 1936 r. znajduje się neogotycki kościół św. Michała Archanioła i św. Floriana w Warszawie (bazylika katedralna św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika) wpisany do rejestru zabytków w lipcu 1965 r. Obiekt wzniesiono w l. 1888-1900 wg projektu Józefa Piusa Dziekońskiego z 1886 r. Projekt Dziekońskiego odznaczał się monumentalnymi kształtami świątyni oraz architekturą średniowieczną, ostrołukową z zastosowaniem odcienia stylu nazywanego wiślano-bałtyckim. 13 czerwca 1888 r. odbyła się uroczystość poświęcenia i wmurowania kamienia węgielnego. Wierni w ofiarny sposób wspierali budowę nowej świątyni. Kościół konsekrowany we wrześniu 1901 r. Obiekt został wysadzony przez wycofujących się Niemców we wrześniu 1944 r. i odbudowany staraniem mieszkańców Pragi (odbudowa wg projektu Stanisława Marzyńskiego trwała do 1972 r.).

Kościół zbudowano w formie trzynawowej bazyliki z transeptem. Posiada dwie wysokie wieże (obniżone w l. 30. XX w.) i trzecią niższą (sygnaturkę). We frontowej elewacji, wykonanej z surowej cegły, nad wejściami umieszczono mozaiki: z postacią Chrystusa, herbem Pragi i herbem pierwszego biskupa warszawsko-praskiego Kazimierza Romaniuka. Wnętrze utrzymane jest w fakturze tynku i cegły - dominuje biel i czerwień. Na postumencie w prawej nawie znajduje się barokowa figura św. Floriana - patrona strażaków, który wraz ze św. Michałem Archaniołem jest patronem świątyni.

Zdjęcie pochodzi z archiwum zakładowego urzędu.

Piwnice pełniące funkcję więzienia NKWD wraz z inskrypcjami przy Strzeleckiej 10a zabytkiem

piątek, 13 kwietnia 2018 14:46

Jakub Lewicki – MWKZ podpisał decyzję o wpisie do rejestru zabytków części piwnic, pełniących funkcję więzienia NKWD w 1945 r., znajdujących się w budynku mieszkalnym, położonym w Warszawie przy ul. Strzeleckiej 10a wraz z zachowanymi na ścianach i drzwiach inskrypcjami martyrologicznymi oraz drzwiami do dawnych cel, z uwagi na zachowane wartości naukowe i historyczne.

Wpisem objęto część piwnic znajdujących się w zachodniej części budynku, co do których zebrane dowody potwierdzają funkcje więzienne: 9 wydzielonych pomieszczeń piwnicznych wraz z korytarzem. Najcenniejsze z punktu widzenia ochrony konserwatorskiej są zachowane in situ na ścianach jednego z pomieszczeń i drzwiach, inskrypcje upamiętniające ofiary NKWD oraz drzwi z otworami na judasze (7 sztuk). Na historyczne ślady składają się napisy ryte w cegle i wykonane ołówkiem kopiowym na desce poprzecznej jednych z drzwi. Obejmują one: imiona i nazwiska, czasem z dodanym stopniem wojskowym (m.in.: „Witold Borowski S.N. por.”, „Sianoszek Bronisław por.”, „Castellaz Z.[dzisław] Kpt.”, „M. Winniczuk sierż.”), pseudonimy (m.in.: „BRZOZA”, „KORD”), inicjały, daty, wizerunki krzyża (m.in. przy nazwisku „PORADZKI CZESŁAW”). Pojawiają się także napisy: „Jezu wróć (głęboko ryte) WOLNOŚĆ (płytko ryte)”, „NKWD”, „[KRÓLOWO]O POLSKI […] NAS”. Na drzwiach znajdują się także napisy w języku rosyjskim (np.: nazwiska w języku polski i rosyjskim - Raczkiewicz Aleksy i Wiktor) oraz dodatkowe informacje (m.in.: „Milanówek pod Warszawą”, „Radlicki mec [mecnanas?]”). Większość napisów opatrzonych datą odnosi się do okresu marzec-kwiecień 1945 r.

Faktem jest, iż NKWD zajęło już w 1944 r. kilka budynków w rejonie ulic Strzeleckiej i Środkowej. Ówczesna numeracja obiektów zajętych przez służby jest trudna do ustalenia, gdyż w raportach wywiadowczych Dowództwa Sił Zbrojnych – Wolność i Niezawisłość pojawiają się numery: 13, 11/13, 12, 10/12, 40, jak również zamiennie stosuje się nazwy ulic Strzeleckiej i Środkowej, czy też ogólne określenie „areszt przy ul. Strzeleckiej”. W piwnicach anektowanych domów urządzano cele więzienne, a górne kondygnacje przeznaczano na lokale operacyjne i miejsca zakwaterowania. Budynek przy ul. Strzeleckiej 10a jako areszt podręczny, pełnił prawdopodobnie funkcję pomocniczą w stosunku do położonych w pobliżu obiektów, użytkowanych przez NKWD (szczególnie aresztu i jednostki operacyjnej przy Strzeleckiej 8). Jak wynika z zamieszczonego w publikacji IPN pt.: „Śladami zbrodni” meldunku siatki wywiadowczej Delegatura Sił Zbrojnych kryptonim „Pralnia II” z 25 maja 1945 r.: „W woj. warszawskim działa grupa płk. Michajło[wa]. Siedziba jej mieści się na Pradze, ul. Strzelecka 10. Podlega jej m.in. obóz w Rembertowie”. Część biogramów osób osadzonych w areszcie przy ul. Strzeleckiej 10a, których udało się rozszyfrować nazwiska, potwierdza fakt, iż trafiły one po kwietniu 1945 r. do obozu w Rembertowie.

Przedmiotowe piwnice oraz historyczne ślady stanowią świadectwo kaźni Polaków, dokonywanej przez NKWD i ten fakt winien zostać udokumentowany dla przyszłych pokoleń i odpowiednio upamiętniony. Inskrypcje martyrologiczne zlokalizowane w pomieszczeniu piwnicznym kamienicy oraz na drzwiach jednej z cel pozwalają datować okres wykorzystywania tych pomieszczeń jako areszt. Wzbogacają one także wiedzę o losach poszczególnych prześladowanych oraz skali represji sowieckiego okupanta. Inskrypcje w większości są czytelne i znajdują się w dobrym stanie zachowania.

Postępowanie zostało wszczęte z urzędu 28 marca 2018 r. po piśmie dyrektora Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddział w Warszawie IPN z 23 lutego 2018 r., informującym o odkryciach inskrypcji martyrologicznych w piwnicach budynku przy ul. Strzeleckiej 10a.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Kolejny wpis na Mazowszu

poniedziałek, 09 kwietnia 2018 14:05

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków – Jakub Lewicki podpisał decyzję o wpisie do rejestru zabytków budynku dzwonnicy z 1899 r., usytuowanego przy kościele parafialnym pw. św. Mikołaja w Warce, z uwagi na zachowane wartości artystyczne i historyczne.

Dzwonnica została wzniesiona razem z murem ogrodzenia i kaplicami wokół XVII- wiecznego kościoła parafialnego pw. św. Mikołaja w Warce. Inicjatorem prac był ówczesny proboszcz ks. Marceli Ciemniewski, historyk, publicysta, społecznik, nauczyciel; osoba zasłużona dla historii miasta Warki i parafii. Po zakończeniu II wojny światowej niezniszczona dzwonnica czasowo pełniła z konieczności funkcję mieszkalną, ze względu na ogromne zniszczenia zabudowy Warki podczas walk o przyczółek warecko- magnuszewski.

Obiekt zachował w pełni autentyzm formy i wyraz architektoniczny, jak również oryginalną konstrukcję i substancję budowlaną. Jest wartościowym przykładem budownictwa sakralnego w skali regionalnej. Posiada twórcze rozwiązanie w zakresie podziału elewacji (podziały pionowe i poziome, trójosiowe, rozczłonkowane pilastrami, zwieńczone trójkątnymi szczytami) oraz charakterystyczny, krzyżowy układ dachu. Poza tym, dokumentuje historię rozwoju parafii pw. św. Mikołaja w Warce oraz miasta Warki w aspekcie przestrzennym.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.