Kolejne warszawskie kamienice w rejestrze zabytków

środa, 16 stycznia 2019 10:19

W dniu 9 stycznia 2019 roku Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków podpisał decyzję o wpisie do rejestru zabytków dwóch kamienic wraz z terenem posesji, położonych w Warszawie przy ul. Kopernika 32 oraz 34 (dzielnica Śródmieście).

Kamienice położone przy ulicy Kopernika 32 oraz 34 zostały zaprojektowane jednocześnie, przez architekta Remigiusza Ostoję-Chodkowskiego (1903-1944) na zlecenie Wacława i Władysławy Bagińskich. Budynki zostały wzniesione w latach 1937-1939. Pierwotna koncepcja zakładała zabudowę obu posesji jedną dużą nieruchomością. Ze względu na kubaturę obiektu i skalę finansową inwestycji, podjęto decyzję o jej realizacji w dwóch etapach, zaprojektowano jednak wspólną elewację łączącą oba budynki w spójną całość. Najpierw wzniesiono kamienicę pod numerem 32 jako mniejszą i prostszą w realizacji, a następnie narożną kamienicę pod numerem 34, większą i bardziej złożoną.

Budynek pod numerem 32, poza niewielkimi uszkodzeniami wewnątrz, przetrwał wojnę w dobrym stanie, zachowując swój pierwotny kształt i przeznaczenie. Podczas Powstania Warszawskiego w 1944 r. kamienicę przy Kopernika 34 trafiły dwa pociski. Wszystkie trakty frontowe zostały znacznie uszkodzone za wyjątkiem dwóch skrajnych osi od strony ulicy Bartoszewicza oraz jednej osi skrajnej od strony ulicy Kopernika. W 1948 r. na zlecenie nowego właściciela tj. Krajowego Związku Plantatorów Przetwórczych Roślin Okopowych, architekt Władysław Borawski, inż. konstruktor Bolesław Mayzel i inż. Jerzy Dilis sporządzili projekt odbudowy budynku przy Kopernika 34 według wytycznych związku z przeznaczeniem na funkcje biurowe i zachowaniem mieszkań w części wschodniej. Podczas odbudowy zmodyfikowano również kształt fasady odpowiednio do nowej funkcji i przeznaczenia wnętrz.

Kamienice prezentują się jako obiekty o indywidualnym wyrazie artystycznym, wartościowej koncepcji architektonicznej, wysokim standardzie wykończenia oraz znacznym poziomie zachowania oryginalnej substancji zabytkowej, pomimo zniszczeń wojennych i powojennej przebudowy. W pełni czytelna forma architektoniczna obiektów oraz rozwiązania przestrzenne i funkcjonalne, dokumentują historię budownictwa mieszkaniowego okresu dwudziestolecia międzywojennego na terenie Śródmieścia z uwzględnieniem zniszczeń wojennych i powojennych przekształceń. Oba obiekty stanowią również istotne akcenty przestrzenne w strukturze urbanistycznej ulic Kopernika i Bartoszewicza, wyznaczając narożnik u zbiegu ulic oraz stanowiąc jego historyczne kompozycyjne zamknięcie. Ponadto oba budynki są cennymi reliktami nowoczesnego budownictwa mieszkaniowego wznoszonego tuż przed wybuchem II wojny światowej. O ich nowatorstwie świadczy nie tylko modernistyczna forma obejmująca rezygnację z historyzującego detalu architektonicznego oraz zastosowanie wąskich pasów okien i geometrycznych podziałów, ale też wprowadzenie nowoczesnych rozwiązań konstrukcyjnych: stalowego szkieletu, żelbetowego stropodachu, podziemnego garażu. Obydwie kamienice wzniesione zostały przy zachowaniu wysokich walorów funkcjonalnych oraz z dbałością o jakość wykonania: wnętrza wyposażono w eleganckie klatki schodowe o zróżnicowanym wystroju, elewacje wykończono szlachetną okładziną kamienną. Walory artystyczne obiektów podnosi również zastosowanie zróżnicowanych detali architektonicznych: m.in. wykuszy, lizen oraz gzymsów, przystosowanych do modernistycznej stylistyki obu obiektów.

Ze względu na tak wyjątkowy charakter, przedmiotowe budynki posiadają również istotne walory naukowe stanowiąc przedmiot badań przemian stylistycznych tradycyjnego budownictwa mieszkaniowego oraz dokument jakości i standardu wykonania inwestycji prywatnych na obszarze Śródmieścia. Wartość historyczna kamienic wynika z ich dokumentalnego charakteru jako świadectwa działalności fundatorów, projektantów oraz zniszczeń wojennych i powojennego podejścia do dziedzictwa modernizmu. Niezmieniony układ przedwojennej parcelacji dostarcza wiedzy o historii kształtowania się tej części miasta w oparciu o nowoczesne formy architektoniczne.

Brwinowski dom z kuczką w rejestrze zabytków

poniedziałek, 14 stycznia 2019 13:30

W dniu 9 stycznia 2019 roku Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków podpisał decyzję o wpisie do rejestru zabytków budynku mieszkalnego przy ul. Grodziskiej 10 w Brwinowie.

Niewielką dwukondygnacyjną kamienicę czynszową wzniesiono ok. 1910 roku przy ul. Grodziskiej, stanowiącej dawny trakt przecinający tutejszą wieś, łączący Warszawę z Grodziskiem. Budynek pochodzi z wczesnego okresu rozwoju miejscowości, będącego efektem przeprowadzonej w 1902 roku parcelacji dóbr brwinowskich, należących od l. 50 XIX wieku wraz z pobliskim folwarkiem Wilhelmów (późniejszą Podkową Leśną) do rodziny Lilpopów.

Budynek zyskał zwartą trzykondygnacyjną bryłę krytą dwuspadowym dachem. Od frontu i od tyłu został urozmaicony ryzalitami o półokrągłych szczytach, dekorowanych geometrycznymi motywami o proweniencji secesyjnej. Również w tę stylistykę wpisuje się oparty na wycinku koła charakterystyczny wykrój frontowego otworu okiennego. W kamienicy zachował się nieprzekształcony układ przestrzenny oraz liczne elementy wyposażenia m.in. drewniana klatka schodowa, komplet stolarki drzwiowej i okiennej a także przykłady pieców kaflowych, w tym kilku o charakterze ozdobnym.

Przed wybuchem drugiej wojny światowej budynek należał do brwinowskiego przedsiębiorcy Jankiela Karwassera, który prowadził tu skład węgla i drzewa. Już wówczas na parterze znajdowały się lokale usługowe, zaś pozostałe mieszkania przeznaczone były na wynajem. Właściciel wraz z rodziną mieszkał na piętrze w większym mieszkaniu usytuowanym we wschodniej części budynku, w którym według zachowanych relacji, w momencie rozpoczęcia szabatu miejscowe rodziny wyznania mojżeszowego, spotykały się na wspólną modlitwę prowadzoną przez rabina z Grodziska Mazowieckiego.

Materialnymi pozostałościami ich bytności są ocalałe elementy i relikty. Najcenniejszym jest kuczka zlokalizowana od strony ogrodu w mieszkaniu właścicieli, zrealizowana w postaci zabudowanego balkonu najprawdopodobniej w latach 30 XX w konstrukcji wspornikowej z belek stalowych typu Kleina, obudowanej następnie konstrukcją drewnianą z zachowaną oryginalną stolarką wielokwaterowych okien. Powstały w ten sposób wykusz stanowił architektoniczny wariant szałasu związanego z obchodami żydowskiego święta Sukkot (z hebr. Sukka = szałas), w brzmieniu polskim Święta Szałasów lub Namiotów, służący przez siedem dni świątecznych za symboliczne schronienie, na pamiątkę wędrówki Żydów przez pustynię.

Kuczki najczęściej wznoszone były tymczasowo w okresie świątecznym w formie namiotów na podwórzu lub jako prowizoryczne zadaszenia konstruowane na balkonach budynków. W zakresie typologii brwinowski zabytek wpisuje się w szeroko rozpowszechniony wariant kuczki stałej w formie zabudowanego drewnianego balkoniku. Kuczki trwale zespolone z budynkiem stanowiące substytut namiotu to zjawisko charakterystyczne dla Polski uzasadnione względami klimatycznymi. Ich nieodzownym elementem był otwierany dach - jedyny ślad przywiązania do tradycyjnych przepisów religijnych. Znikające z pejzażu polskich miejscowości cenne historycznie obiekty są charakterystycznym unikatowym elementem dziedzictwa żydowskiego w Polsce. Szczególnie licznie zabytki tego typu przetrwały w Łodzi i Lublinie. Na Mazowszu kilka kuczek w formie balkonów zachowało się na terenie Płocka, pojedyncze przykłady można odnaleźć także w Radomiu i w innych miejscowościach.

Brwinowska kamienica prezentuje znaczne wartości zabytkowe. Wzniesiona na początku XX w. stanowi czytelny dokument zagospodarowania miejscowości i jest charakterystycznym przykładem formy małomiasteczkowej kamienicy czynszowej z symetryczną kompozycją bryły od strony ulicy. W swym zachowanym bez zakłóceń kształcie z dyskretnie wprowadzonym detalem obrazuje ówczesne trendy budowlane i rozwiązania stylistyczne zaadoptowane do mniej wystawnych form budownictwa podwarszawskich miejscowości. Jednocześnie przechowując materialne ślady obecności przedstawicieli społeczności żydowskiej, liczącej w Brwinowie przed wybuchem drugiej wojny światowej około kilkadziesiąt rodzin, posiada szczególną wartość historyczną i dokumentacyjną jako świadectwo kulturowej różnorodności tych terenów.

Zmiana godzin pracy 31.12.2018

piątek, 28 grudnia 2018 14:38

Uprzejmie informujemy, że w dniu 31.12.2018 r. (poniedziałek) Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Warszawie wraz z Delegaturami będzie czynny wyjątkowo w godzinach 08:00-16:00.