Ogród pałacu Błękitnego w rejestrze zabytków

środa, 14 listopada 2018 10:42

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków - Jakub Lewicki - wpisał do rejestru zabytków nieruchomych ogród pałacu Błękitnego w Warszawie, położony na jego tyłach przy ul. Senatorskiej 35/37, na terenie działki ewidencyjnej nr 24/24 i części działki nr 4, z obrębu 50304.

Historię ogrodu pałacu Błękitnego można podzielić na cztery etapy: ogród barokowy (1725-1816), ogród krajobrazowy (od 1816), powiązanie widokowe z ogrodem Saskim (ok. 1850), włączenie do ogrodu Saskiego (1948). Teren ogrodu barokowego, o nieregularnym kształcie, rozwiązano dzieląc go na trzy części, z których zrealizowano jedynie tą sąsiadującą bezpośrednio z pałacem. Miała ona regularny pięcioboczny zarys obejmujący salon ogrodowy w formie podkowy, obramowany trejażem, z trawnikami, basenami wodnymi, rzędami lip, studnią, posągami. Zewnętrzny mur oddzielający od ogrodu Saskiego, rozczłonkowano filarami zwieńczonymi wazami; pola prawdopodobnie wypełniały malowidła.
W 1816 r. w sąsiednim ogrodzie Saskim rozpoczęto realizację koncepcji Jamesa Savage’a. Analogicznym przekształceniom, ale bez zachowania zasady kompozycji osiowej, uległ wówczas ogród pałacu Błękitnego (od 1811 r. w rękach Zamoyskich, w latach 1812-1815 całkowicie przebudowanego) i zachował charakter krajobrazowy do II wojny światowej.
Około poł. XIX w. według projektu Henryka Marconiego w ogrodzie Saskim wzniesiono na sztucznym wzgórzu wodozbiór w formie świątyni Westy w Tivoli. Umieszczono go dokładnie na głównej osi elewacji ogrodowej pałacu Błękitnego jako dominantę otwierającą perspektywę widokową poza granice ogrodu oraz wyznaczając oś widokową pałacu spinającą obie kompozycje ogrodowe.
W 1945 r. pałac wywłaszczono, odbudowano po zniszczeniach wojennych i przeznaczono na cele publiczne, a teren ogrodu włączono do ogrodu Saskiego, zacierając w tym miejscu przebieg Osi Saskiej - zburzono mur graniczny od strony ogrodu oraz wybudowane wzdłuż niego oficyny i budynki gospodarcze. W celu usprawnienia komunikacji między placem Bankowym a ogrodem Saskim, w łączniku między pałacem a oficyną wybito prostokątny otwór przejściowy zajmujący niemal całą szerokość łącznika; wytyczono aleję między nowym przejściem a skrzyżowaniem ulic Królewskiej i Marszałkowskiej. Na zachodnim skraju ogrodu wytyczono przedłużony odcinek ulicy Marszałkowskiej. Ponadto teren nieznacznie uszczuplono od wschodu, przeprowadzając alejkę prostopadłą do ulicy Senatorskiej. W części centralnej dawnego klombu zachował się starodrzew liściasty z przełomu XIX i XX w. o różnorodnych gatunkach obejmujący m.in.: kasztanowce (w przeważającej ilości) oraz jesiony, lipy, klony. Do dziś czytelne są elementy kompozycyjne charakterystyczne dla poszczególnych okresów powstawania ogrodu: niesymetryczny obrys dokumentujący obszar pierwotnej parcelacji (utrwalony niemal niezmieniony w przebiegu granic obecnej działki 24/24); reprezentacyjny charakter wynikający z powiązania obiektu z pałacem, a od strony ogrodu Saskiego czytelność granicy zasygnalizowanej wzniesieniem z wodozbiorem Marconiego. Natomiast w zakresie ogólnej koncepcji przestrzennej teren zachował charakter XIX wiecznego krajobrazowego ogrodu spacerowego.

Ogród pałacu Błękitnego posiada istotne wartości historyczne i naukowe. Teren, pełniący nieprzerwanie od prawie 300 lat swoją historyczną funkcję, pomimo, iż podlegał licznym przekształceniom stylistycznym, wciąż jest czytelnym elementem pierwotnej koncepcji planistycznej. Stanowi nieodłączną część pierwszego warszawskiego założenia pałacowo-parkowego w typie „między dziedzińcem a ogrodem”, które jest wciąż czytelne w tkance urbanistycznej miasta oraz stanowi cenny element jednej z najstarszych reprezentacyjnych części śródmieścia Warszawy. Tym samym, w zrębie swojej koncepcji, ogród stanowi jeden ze starszych reliktów zieleni komponowanej na terenie miasta. Ponadto jest on materialną pamiątką mecenatu królewskiego epoki saskiej oraz działalności wybitnych architektów i projektantów zieleni: Carla Friedricha Pöppelmanna i Jamesa Savage’a. Obiekt dokumentuje również dawne podziały funkcjonalne i przestrzenne na terenie Warszawy i jako taki wyróżnia się wyjątkową wartością historyczną. Ponadto jest to obszar o bogatych walorach naukowych, umożliwiający badanie dziejów dawnej Warszawy, przemian stylistycznych sztuki ogrodowej oraz potrzeb estetycznych minionych epok.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Dom Hansenów w miejscowości Szumin zabytkiem

piątek, 19 października 2018 14:30

Jakub Lewicki – Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków Dom Hansenów zbudowany w l. 1968 –70, zaprojektowany przez Zofię i Oskara Hansenów, zlokalizowany w miejscowości Szumin (pow. węgrowski), z uwagi na zachowane wartości artystyczne, historyczne i naukowe.

Drewniany dom, położony w malowniczej okolicy w starorzeczu Bugu, budowany był jako dom letniskowy wg projektu Zofii i Oskara Hansenów. Od 1996 r. stał się głównym miejscem zamieszkania rodziny Hansenów. W związku z tym, budynek przystosowano do całorocznego zamieszkania. Pod koniec 2017 r. nieruchomość stanowiącą własność spadkobierców Zofii i Oskara Hansenów odkupiło Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, z przeznaczeniem na oddział muzeum.

Dom powstał jako manifest idei Formy Otwartej, stworzonej przez Oskara Hansena i rozwijanej w jego twórczości projektowej i teoretycznej. Koncepcję tradycyjnie pojmowanego skończonego obiektu architektonicznego, architekt zastąpił ideą przestrzeni otwartej na modyfikacje w konfrontacji z potrzebami nowych użytkowników i zmieniającymi się okolicznościami. Tym samym dom własny architekta charakteryzuje przede wszystkim przekształcalność – możliwość dostosowywania tej samej przestrzeni do różnych potrzeb czy zmiennych warunków sezonowych. Efekt ten uzyskano m.in. poprzez autorskie rozwiązania meblarskie, umożliwiające dostosowywanie poszczególnych sprzętów do konkretnych potrzeb. Rozwiązania kompozycyjne dają również efekt przenikania się przestrzeni wnętrza domu i jego otoczenia, a granica między strukturą architektoniczną budynku i jego otoczeniem jest płynna. Zewnętrzną część domu została podkreślona kontrastującą bielą naturalnego piękna tworzyw: drewna, betonu z odciskami szalunkowymi, cegły.

Dom wraz z ogrodem, zachowany od chwili powstania w niemal niezmienionej formie, posiada indywidualny wyraz architektoniczny oraz szereg wartościowych rozwiązań kompozycyjnych, materiałowych i funkcjonalnych. Obiekt stanowi przestrzeń do badania i analizy teorii Formy Otwartej, idei stanowiącej osiowe zagadnienie twórczości Oskara Hansena. Budynek zyskał uznanie jako wybitne dzieło architektury, nie tylko w polskim piśmiennictwie dotyczącym dziejów architektury współczesnej, ale również w kontekście międzynarodowym. Dom Hansenów w Szuminie jest jedynym polskim budynkiem wpisanym na listę Iconic Houses Network, stanowiącą elitarny zbiór obejmujący ponad 100 domów na całym świecie, zaprojektowanych przez najwybitniejszych architektów, m.in. Antonio Gaudiego, Franka Lloyda Wrighta, Adolfa Loosa czy Miesa van der Rohe.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Syrenki w rejestrze zabytków

piątek, 19 października 2018 14:27

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków – Jakub Lewicki wpisał do rejestru zabytków ruchomych elementy wystroju szkoły przy ul. Różanej 22/24 w Warszawie, wykonane w l. 1934-35 przez uczniów Miejskiej Szkoły Sztuk Zdobniczych w Warszawie, z uwagi na zachowane wartości artystyczne, historyczne i naukowe.

Wpisem objęto płaskorzeźbę z wizerunkiem Syreny warszawskiej, zlokalizowaną na ścianie klatki schodowej na poziomie parteru wewnątrz budynku szkoły oraz sgraffito zlokalizowane na elewacji bocznej zachodniego członu budynku.

Budynek szkoły przy ul. Różanej, przeznaczony dla trzech szkół powszechnych, został wybudowany w l. 1934-35 w ramach I serii szkolnych inwestycji miejskich. Budowa szkół powszechnych była jednym z priorytetowych zadań stojących przed władzami stolicy pod rządami Stefana Starzyńskiego, szczególnie na terenie nowo urbanizowanych dzielnic. Powstało wówczas kilkanaście modernistycznych budynków, projektowanych przez znanych architektów m.in.: Romualda Gutta, Jerzego Przymanowskiego, czy Juliusza Żurawskiego, autora projektu omawianej szkoły. Patronem szkoły został Julian Stachiewicz, zmarły w 1934 r., wielokrotnie odznaczany generał brygady Wojska Polskiego i historyk wojskowości.

Na każdej z powstałych wówczas warszawskich szkół został umieszczony herb stolicy, mający sygnować inwestycję miasta. Były to projekty wykonywane w technice sgraffita lub płaskiego reliefu. Wizerunek Syrenki na elewacji szkoły przy ul. Różanej jest jedynym zachowanym emblematem miasta z I etapu realizacji inwestycji szkolnych. Sgraffito jest kompozycją najbardziej indywidualną stylistycznie i oryginalną na tle pozostałych znanych herbów miejskich ze szkół powszechnych. Do chwili obecnej z dekoracji sgraffitowej budynku szkolnego przy ul. Różanej pozostał fragment przedstawiający wizerunek Syreny oraz napis „SZKOŁA POWSZECHNA”. W reprezentacyjnym holu na parterze budynku szkolnego został także umiejscowiony herb Warszawy. Jest to płasko reliefowana kompozycja o zsyntetyzowanych, geometryzujących formach. Fragmenty ciała przedstawione są w sposób uproszczony, ale realistyczny. Pozostałe formy są przedstawione za pomocą czytelnych figur geometrycznych: ogon w kształcie koła i trójkątna przesłaniająca postać tarcza, umieszczona osiowo. Gładkie powierzchnie ogona Syreny rozbite są w partii płetwy za pomocą rytych rombów. Dwie równoległe fale symbolizują wodę. Pod prostokątną płaszczyzną płyciny znajduje się typograficzna sygnatura: „WYKONALI / UCZNIOWIE / MSSZ”.

Przedmiotowa dekoracja stanowi integralny element wystroju budynku szkoły. Posiada indywidualny wyraz artystyczny i jest przykładem dobrego poziomu rzemiosła. Obie sylwetki Syren są modernistyczne w formie i silnie stylizowane. Każde z tych przedstawień herbowych jest oryginalnie zakomponowane, czego dowodem jest wyjątkowo potraktowany motyw tarczy, nawiązującej do oręża średniowiecznego (w przeciwieństwie do dominującego w większości emblematów miejskich puklerza). Obiekty są unikatowym i cennym dokumentem, ilustrującym plastyczną oraz rzemieślniczą działalność tej artystycznej szkoły w przestrzeni publicznej. Stanowią także przyczynek do badań nad polską sztuką dekoracyjną i zdobnictwem architektonicznym okresu międzywojennego.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.