Kolejna praska kamienica w rejestrze zabytków

środa, 22 maja 2019 08:24

Podjąłem decyzję o wpisaniu do rejestru zabytków kamienicy wzniesionej w l. 1911-12, położonej przy ul. Sprzecznej 8 w Warszawie wraz z terenem posesji, z uwagi na zachowane wartości artystyczne, historyczne i naukowe.

Ulica Sprzeczna jest jedną z najstarszych, trwających w swym dawnym kształcie praskich ulic. Posesja, na której znajduje się przedmiotowa kamienica pierwotnie oznaczona była nr 6 (Hip nr 254B Praga), wytyczona została jako trapez, a jej obrys widoczny jest na planach pochodzących z przełomu XIX i XX w. Nietypowy kształt działki zdeterminował plan wzniesionego na niej budynku. Nieruchomość powstała ok. 1911-1912 r. jako kamienica czynszowa, na parceli zakupionej w 1908 r. przez Leona Józefa Klatczyńskiego od Julii Greczyny. W kamienicy mieszkał m.in. Szczepan Łazarkiewicz – konstruktor pomp wirowych, związany od lat dwudziestych z fabryką pomp Stefana Twardowskiego. W budynku mieszkało również kilkoro strażaków, handlowców, a także kolejarzy. Na parterze działał sklep Rabinowiczów oferujący w hurcie terpentynę, smoły, karbolineum i pokost, a przed wojną znajdowały się tu sklepy spożywcze Wilanowicza i Olszewskiego. Podczas działań wojennych kamienica nie poniosła znacznych zniszczeń, jednak wciąż widoczne są na elewacjach ślady po pociskach. Po wojnie kamienica przeszła na własność miasta na podstawie dekretu o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy wydanego w dniu 26 października 1945 r. przez Krajową Radę Narodową. Większość mieszkań została przeznaczona na lokale socjalne, jednak z powodu złego stanu technicznego trwa wysiedlanie obecnych lokatorów.

Przedmiotowa kamienica ulokowana jest na południowym skraju dzielnicy Praga Północ, w półzwartej zabudowie, na wielokątnej, wydłużonej posesji, o charakterystycznym, ukośnym przebiegu, przylegającej od zachodu do ulicy Sprzecznej. Budynek jest w całości murowany i podpiwniczony, z częściowo mieszkalnym poddaszem i nieregularnym zadaszeniem krytym papą. Więźba dachowa posiada konstrukcję płatwiową. Budynek posiada kilkadziesiąt mieszkań oraz lokal o funkcji usługowej umiejscowiony w parterze. Kamienica usytuowana jest na nieregularnym planie, zwrócona fasadą do ulicy. Zaprojektowana została jako dwutraktowa i sześciokondygnacyjna. Na podwórzu zachowane są fragmenty oryginalnego bruku. W budynku zachowały się pozostałości oryginalnej stolarki okiennej i drzwiowej, elementy dekoracyjne przejazdu bramnego, podłogowe płytki ceramiczne o zróżnicowanych motywach, piece kaflowe. Na szczególną uwagę zasługują malowidła ścienne zlokalizowane na klatce schodowej, wyłaniające się spod późniejszych powłok malarskich.

Budynek stanowi jeden z nielicznych tak dobrze zachowanych reliktów zabudowy mieszkaniowej na terenie ulicy Sprzecznej, posiada więc znaczące walory naukowe jako cenny dokument historii ulicy i jej rozwoju budowlanego, a tym samym dokumentuje również dzieje Starej Pragi. Dzieje budynku oraz związanych z nim osób umożliwiają rekonstrukcję przemian obyczajowych oraz przestrzennych dawnej Warszawy. Historia kamienicy wiąże się również z dramatycznymi wydarzeniami II wojny światowej, w tym epizodami związanymi z działaniami powstańczymi. Istotnym jest, że pomimo, iż w okolicy toczyły się walki wojenne związane z bliskością V Oddziału Straży Ogniowej, budynek ocalał bez większych zniszczeń. Niezachowany wystrój elewacji rekompensują dobrze zachowane wnętrza – niezwykle starannie wykonane, dekoracyjne, ceramiczne posadzki, zachowane okucia, klamki i haki stolarki okiennej i drzwiowej czy piece kaflowe. Wyjątkowość budynku podkreśla także nietypowy rzut i układ pomieszczeń, bardzo dobrze zachowana kuta, ozdobna balustrada w klatce schodowej i unikalne na skalę całej Pragi malowidła ścienne. Ponadto kamienica zlokalizowana jest na terenie posesji o historycznym kształcie i granicach utrwalonych na przełomie XIX i XX w., tym samym jest to cenny dokument historycznych podziałów parcelacyjnych, a sposób zagospodarowania działki może być przedmiotem badań organizacji budownictwa mieszkaniowego na terenie Pragi.

Postępowanie wszcząłem na wniosek organizacji społecznej Kolekcjonerzy Czasu.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Oświadczenie w sprawie nielegalnej rozbiórki trafostacji przy ul. Żelaznej 24

środa, 15 maja 2019 10:32

W związku z doniesieniami medialnymi oświadczam, że nie uzgadniałem projektu rozbiórki trafostacji przy ul. Żelaznej 24 w Warszawie.

W postanowieniu z dnia 23.04.2018 r. organ konserwatorski uzgodnił pozwolenie na przebudowę, rozbudowę, nadbudowę istniejącego budynku przy ul. Żelaznej 24, wraz z adaptacją na funkcję mieszkaniową i usługową. W opisie uzgodnionego projektu budowlanego zapisano m. in.: „Budynek dawnej stacji trafo zostanie wbudowany w kubaturę nowoprojektowanej południowej części budynku. Elewacje zewnętrzne zostaną zachowane w formie pierwotnej, natomiast ściany wewnętrzne zostaną dostosowane do wymagań współczesnych”.

Jednocześnie informuję, że AFI Złota 83 Sp. z o. o. – użytkownik wieczysty gruntu i inwestor, złożył do urzędu wniosek w sprawie zaopiniowania zamiennego programu prac konserwatorskich, w związku z bardzo złym stanem technicznym obiektów dawnej trafostacji, zlokalizowanych na terenie posesji przy Żelaznej 24 oraz oficyn budynku przy ul. Złotej 83, który to wniosek nie został jeszcze ostatecznie rozpatrzony.

W związku z zaistniałą nielegalną, kompletną rozbiórką obiektów zlokalizowanych na terenie posesji przy ul. Żelaznej 24, podejmę działania kontrolne i będę dążył do wyciągnięcia konsekwencji.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków

Kamienica przy ul. Wileńskiej 9 w Warszawie zabytkiem

wtorek, 07 maja 2019 15:44

Podjąłem decyzję o wpisaniu do rejestru zabytków kamienicy wzniesionej w l. 1898-99, położonej przy ul. Wileńskiej 9 w Warszawie wraz z terenem posesji, z uwagi na zachowane wartości artystyczne, historyczne i naukowe.

Kamienica została wniesiona na posesji zakupionej w 1896 r. przez Hersza Goldszejna i Arona Kalisza. W obiekcie mieściła się m.in. siedziba szkoły dwuklasowej, a następnie komisariat cyrkułu policji na Pradze, przy którym doszło do zamachu bombowego na oberpolicmajstra płk. barona Karla Nolkena, zorganizowanego 26 marca 1905 r. przez oddział Organizacji Bojowej Polskiej Partii Socjalistycznej. Jednym z głównych wykonawców zamachu był Stefan Okrzeja, którego zatrzymano podczas ucieczki i skazano na wyrok śmierci, wykonany w tym samym roku.

Obiekt jest cennym przykładem neorenesansowej kamienicy mieszkalnej wzniesionej pod koniec XIX w., cechującej się indywidualnym wystrojem artystycznym elewacji oraz współtworzącej historyczną zabudowę ul. Wileńskiej. Budynek frontowy o reprezentacyjnym charakterze, wyróżnia się bogatym wystrojem elewacji oraz klatki schodowej. Również zdecydowanie prostszy detal zastosowany w oficynach posiada czytelne cechy stylowe. Pomimo częściowego usunięcia wystroju elewacji czytelne są elementy zaczerpnięte z architektury renesansowej: forma boniowania, pilastrów i belkowania przy otworach balkonowych, gzymsu koronacyjnego z fryzem o motywach girlandy czy facjat z motywem palladiańskim. Budynek wyróżnia umiejętne i harmonijne zestawienie detalu architektonicznego: zastosowanie naprzemiennie wypukłych i płaskich boni na parterze współgra z płaską, klinkierową elewacją, będącą tłem dla oprawy architektonicznej otworów okiennych i balkonowych oraz gzymsów kordonowych. Reprezentacyjny charakter drugiej kondygnacji nadziemnej został zaakcentowany poprzez zastosowanie rozbudowanego detalu, uproszczonego na górnych piętrach. Szczególną wartość posiada również unikatowy, niemal kompletnie zachowany wystrój sztukatorski i snycerski głównej klatki schodowej. Forma supraport, zastosowane motywy floralne, dekoracja tralek, profilowania belek policzkowych i podciągów oraz aplikacje na policzkach schodów i stolarce drzwiowej stanowią bezpośrednie nawiązanie do architektury renesansowej, co nadaje spójnego charakteru całej kamienicy frontowej. O luksusowym charakterze budynku świadczą marmurowe parapety i lampy gazowe (ob. niezachowane), które umieszczone były w niszach o architektonicznej oprawie oraz detal architektoniczny i stolarka drzwiowa, pokryta pierwotnie mazerunkiem, widocznym fragmentarycznie pod ubytkami warstwy malarskiej. Uzupełnieniem wystroju była malarska dekoracja ścian, zachowana jedynie w oficynie zachodniej. O zabudowie posesji w określonym standardzie zdecydowała atrakcyjność jej lokalizacji, w sąsiedztwie głównego węzła komunikacyjnego. Dysproporcja między bogactwem wystroju budynku frontowego, a skromną dekoracją oficyn bocznych i poprzecznej ilustruje praktyczny wymiar ówczesnego budownictwa mieszkaniowego, które przeznaczone było dla ludności o zróżnicowanym statusie materialnym. Nie bez znaczenia jest również historia mieszkańców kamienicy, przez wiele lat pozostającej w rękach dwóch żydowskich rodzin, których losy zmienił wybuch II wojny światowej. Najprawdopodobniej wprowadzenie od strony dziedzińca połączonych z lokalami budynku frontowego balkonów miało związek z tradycją religijną (obchody święta Sukkot). Tym samym budynek stanowi istotne świadectwo naukowe relacji architektury i kultury duchowej oraz zróżnicowania materialnego i etnicznego ówczesnej społeczności Pragi.

Postępowanie wszcząłem na wniosek organizacji społecznej Towarzystwa Przyjaciół Pragi.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków